تاریخچه راسیسم و ذهن مالیخولیائی نژاد برتر پارس آریائی در ایران

تاریخچه راسیسم و ذهن مالیخولیائی نژاد برتر پارس آریائی                                                                                      در ایران این مطلب رو ستارخان بالاسی در یکشنبه 11 فروردين 1392 ساعت: 11:1 در سایت قرار داده است. مقدمه: تبلیغ و تلقین وسیع افسانه های تاریخ امپراتوری ایران باستان از کورش گرفته تا حال حاظر در فاصله زمانی هشت دهه اخیر باعث پیدایش یک نوع اپیدمی بیماری های مزمن و اختلال روحی و روانی با حالتی مالیخولیایی (پارانویا) و به یک نوع خود بزرگ بینی و انکار دیگر ملل که به شکل گسترده و توده ایی و سنتی در بین ملت فارس پدیدار گشته است این بینش جاه طلبانه در داخل ایران موجب لطمات و ضایعات و آسیب های جبران ناپذیری بر روی فرهنگ و زبان و موسیقی ملتهای غیر فارس و تخریب تارپود و یکپارجگی روابط اجتماعی آنها گردیده است و در ضمن باعث بروز تنشهای جهانی نیز گشته است که تاوان جاه طلبی راسیستی این ملت و حاکمیت فارس را ملت آذربایجان و دیگر ملل غیر فارس با جان و مال خود زیر شعار هموطنی وادار به پرداخت شده اند                                                                                                                                             ١- جاه طلبی راسیسم فارس در دوران رضاشاه پهلوی رضاخان میرپنج با توطئه بر علیه حکومت ترک قاجار و با خوش خدمتی و به کمک انگلیسی ها حاکمیت را در تهران بدست گرفت بعد از استحکام پایه های حکومت و اعلان پادشاهی اقدام به قتل عام تمام گروهها و رهبران محلی ملتهای غیر فارس نمود و به کمک داستان سرایان خود برای فتوحات خود شامل سرزمینهای لت و پار شده و اشغال شده ملتهای غیر فارس تاریخی با هویتی جعلی افسانه سرائی کردند و ایرانش نامیدند و آنقدر تبلیغ و تلقین کردند که جو راسیستی مالیخولیائی خود ساخته حاکم بر جامعه فارس آریائی نژاد برتر و بر اساس و پایه توهمات مالیخولیایی ایجاد امپراتوری ایران باستان و با توجه به مشابهت راسیسم فارس با فاشیسم آلمان نازی درجریان جنگ جهانی دوم رضا شاه را سوق داد تا به ولی نعمت خود انگلیس پشت کند و خودش را به هیتلر نزدیک سازد و صحبت هائی که در آن زمان دهان به دهان می گشت این بوده که اگر رضا شاه بتواند بیست و چهار ساعت در برابر متفقین جنگ جهانی دوم دوام بیاورد چتربازهای آلمان نازی برای نجات او به دادش خواهند رسید که انگلیسها این امپراتور خیالاتی از سلاله کورش را دستگیر و به جزیره موریس تبعیدش کردند                                                                                                                                                         ٢- جاه طلبی راسیسم فارس در دوران محمد رضا پهلوی بعد از شکست مصدق به کمک آمریکا و انگلیس و بعد از پنج روز دربدری محمدرضا شاه درخارج و با التماس به آمریکا و انگلیس به ایران بازگشت او هم همانند پدر بعد از استحکام پایه های حکومت خود باز هم آن جو راسیستی مالیخولیائی پدر ساخته حاکم بر جامعه فارس آریائی نژاد برتر و در اولین فرست به خاطر گران شدن قیمت نفت و کسب کمی قدرت اقتصادی دوباره همان خصلت جاه طلبی راسیستی زد بیرون و با اعلان ایران قدیمیترین امپراتوری باستان دنیا و با تمدن و فرهنگ برتر و بزرگ دنیا و در نتیجه پارسها آقابالاسر دنیا بودند و هستند وخواهند بود که با برپائی جشنهای دوهزار و پانصد ساله و تخصیص میلیارد ها دلار برای ارضا جاه طلبی راسیتی و در رویای سبقت از آمریکا و اروپا تمام سران دنیا را به شیراز دعوت کرد و محمد رضا شاه با یک ژشست راسیستی بر سر قبر دروغین کورش در حضور سران همه کشورهای دنیا خواست برتریت نژاد پارس آریائی و قدمت این ملت مالیخولیایی فارس را به معرض نمایش جهانیان بگذارد البته شاه در رویاهای راسیستی خود هرگز تصوری از زندگی مشقت بار ملتهای غیر فارس محروم و مهاجر حلبی آبادهای اطراف تهران نداشت با خیال خام اینکه قتل عام غائله آذربایجان در بیست یک آذر ١٣٢٥ فراوش شده در رویای برپائی امپراتوری افسانه ای جهانی بود.                                                                                                                        باد غبغب شاه بر سر گور دروغین کورش یک فخر فروشی و دهن کجی بدون پشوانه ای بود به آمریکا و اروپا که البته با مطرح کردن حقوق بشر توسط جیمی کارتر رئیس جمهور وقت آمریکا از حزب دمکرات و با شروع اولین عصیان در بیست ونهم بهمن هزاروسیصدوپنجاه و شش تبریز شیرازه حکومت از سلاله کورش از هم پاشید و این امپراتور خیالاتی هفته ها در آسمانها در پرواز بود و هیچ کشوری اجازه فرود به هواپپمای ایشانرا نمی داد تا دل سادات در مصر به رحم آمد                                     ٣- جاه طلبی راسیسم فارس در دوران حکومت جمهوری اسلامی خمینی وقتیکه در فرانسه بود با قول ایجاد یک جمهوری دموکراتیک به بهشت زهرای تهران آمد و حاکمیت را بدست گرفت البته بعد از ایجاد سپاه پاسداران با یک رفراندوم به حاکمیت خود استحکام بخشید جو راسیستی مالیخولیائی حاکم بر جامعه فارس آریائی نژاد برتر او و اطرافیان او به شکل پیوند با تشیع سرخ علوی پدیدار گشت و شروع جاه طلبی راسیستی و روح بلعیدن سرزمینهای دیگر ملل و الحاق آنها به ایران به شکل حادتری عود کرد و به بهانه صدور انقلاب به عراق جنگ هشت ساله ایران و عراق شروع گردید که باعث مرگ هزاران آذربایجانی در باتلاقهای جنوب برای آزادی خرمشهر گردید با ارسال بودجه این ملت به فلسطین و لبنان باعث ظهور فقر و گرانی و بیکاری در آذربایجان گردید بعد از خمینی، خامنه ای میلیارد ها دلار جهت تغلیظ اورانیم و با رویای ساختن بمب اتم جهت ارضا روح جاه طلبی راسیستی خود اختصاص داد و در رویای سبقت از آمریکا و اروپا و ضرب شست نشان دادن به آنها که ما ملت فارس آریائی اشرف مخلوقات هستیم و با چاپ کلماتی بر روی اسکناس پنج هزار تومانی، همچون دیگر اسکناس ها، نقشه ایران چاپ شده که وسط آن نشان انرژی هسته ای و پایین آن ‘خلیج فارس’ به زبان انگلیسی حک شده است. در میانه نقشه همچنین روایت از پیامبر اسلام به خط فارسی شکسته به چشم می خورد که نوشته است: ” دانش اگر در ثریا هم باشد، مردانی از سرزمین پارس بدان دست خواهند یافت". با شروع اولین عصیان ضد راسیستی در خرداد ماه هزاروسیصدوهشتاد و پنج در آذربایجان پایه های حکومت امپراتور خیالاتی از سلاله کورش به لرزه در آمد                                                                                        ٤- کشورهای مترقی جهان نیز به ماهیت راسیسم فارس در ایران پی برده اند قدرتهای بزرگ دنیا هم صدای پای هیولای فاشیزم را در ایران شنیده اند و پی به بعد راسیستی حکومتهای فارس برده اند که این حکومتها چه بشکل سلطنتی یا اسلامی و یا حتی در آینده با هر مرام و عقیده ای درنهایت تمام راهها به حاکمیت راسیسم فارس ختم خواهد شد که در موضع ضعف خصلت نوکرتم چاکرتم دارند و بعد از کسب یک قدرت نیم بند به رویای ایجاد حکومت امپراتوری جهانی ایران باستان مشابه افسانه های مالیخولیایی کورش و خشایارشا می افتند و موجب مو دماغ شدن در مقابله با سیاست آرامسازی جهانی می شوند راسیستهای فارس مثل بچه ای می مانند تا اگر یک دقیقه چشمت را از چمش بر داری بو ی گند راه می اندازد و جایش را خیس می کند و باعث زحمت بزرگترها می شود و البته قدرتهای جهانی کاملا به خصلت و شگردهای فارسهای راسیست کویر نشین که با استعمار و استثمار دیگر ملل غیر فارس دست به این گنده گوئی ها می زنند واقفند و بطبع می دانند که بعد از رهائی ملل تحت ستم دیگر این کویر نشینان نه نفتی دارند که به آن بنازند و نه آن ملت آذربایجان را دارند که آنها را در جنگ و انقلاب مثل گوشت دم توپ استفاده کنند و خود را از خطر حمله متجاوز برهانند و لذا با آزادی تمام سرزمین های اشغالی ملتها از چنگ حاکمیت فارس راسیست در ایران و از جمله آذربایجان و دیگر ملل و در واقع فروپاشی ایران همانند اتحاد جماهیر شوروی این جرثومه تکبر و خود بزرگ بینی راسیسم فارس را در مرکز خاورمیانه و در کنار بزرگترین چاههای نفتی خلیج فارس برای همیشه به گورستان تاریخ خواهد سپرد توضیح مختصر در رابطه با توجیه آذربایجانی های معتقد به حفظ مرزها و مقدس شمردن مرزهای ایران مثل آیات قرآن آذربایجانی های معتقد به حفظ مرزهای ایران از اینکه در مزاکره با ارگانهای اروپائی به آنها گوشزد شده که تجزیه ایران را فراموش کنید تا با شما حرف بزنیم باید عرض کنم که اروپائی ها برخلاف فرهنگ آسیائی که اکثرا با تحکم و تعیین تکلیف مأبانه حرف می زنند و نظرات خود را بنحوی آیه گونه بیان می کنند و مخاطبین مخالفت را مورد تهدید قرار می دهند نیستند بلکه در فرهنگ اروپائی به علت رعایت دقیق دمکراسی علی الخصوص در ارگانهای سیاسی سیاستمداران دقیقا مثل بندبازها روی طناب دمکراسی راه می روند و در جلو چشم هزاران تماشگر تیزبین و موشکاف که با کوچکترین خطا با کله ازآن بالا به پائین سقوط می کنند و کلا در صحبت با اروپائی ها شما هرگز حالت تعیین تکلیف یا تهدید مشاهده نمی کنید                                               ٥- تعیین تکلیف ملت آذربایجان در قبال گرایشات حاد جاه طلبی راسیسم فارس ملت آذربایجان در هموطن بودن با ملت فارس جز ضرر مالی و جانی هیچ سودی نصیبش نشده است ما ملت ترک ملت حساب گری هستیم و تجارت و تاجرمنشی درخون ما است ما خوب می دانیم یک من ماست چقدر کره دارد و یک چیز دیگر ما آذربایجانی ها فراموشکار نیستیم وقتی خرمشهر را برایتان آزاد کردیم شهدایمان را فراموش نکردیم ما فرزندان بیگناهمان را فراموش نمی کنیم و باز تکرار می کنم از آنجائی ملت حساب گری هستیم چیزیکه نصیب ملت ما گشته را هم مد نظر قرار می دهیم فیلم تحقیر آمیز مسعود ده نمکی به نام فیلم اخراجی ها که از ملت ما در جبهه جنگ موجوداتی ترسو بوگندو و احمق و هالو به صحنه نمایش گذاشته شده و استقبال شدید دولت و ملت فارس را هم در مد نظر داریم و بنا بر این بنظر نمی رسد که یکپارچگی ایران تداوم پیدا کند چون هیچگونه نمودی و نقاط مشترکی تفاهمی در بین نیست چون اولا ما مجبوریم بزبان فارسی حرف بزنیم چون آنها زبان ترکی را اصلا زبان آدمیزد حساب نمی کنند و هرگز نمی خواهند یاد بگیرند و ما هم اگر با لهجه حرف بزنیم نیشخند تحقیر آمیزی برایمان خواهند زد که تا مغز استخوانمان بسوزیم و اگر هم برخلافشان حرف بزنیم بلافاصله ترکه خر گفتنهایشان نصیبت ما خواهد شد در کجای دنیا شما شاهد زندگی یک تجاوز شده را با متجاوز در زیر یک سقف شده اید تجربه تاریخی نشان داده هر کشور مستعمره ای که زودتر توانسته استقلال وطنش را بدست بگیرد سریعتر توانسته ازنظر اجتماعی و اقتصادی تکامل یابد و تا زمانیکه شاهرگ و شریانهای اقتصادی آذربایجان جنوبی به ایران یعنی فارس متصل می باشد البته هیچ فرقی نمی کند چه نوع حکومتی حاکم باشد در نهایت ملت ما آذری و ملت درجه دو محسوب خواهد شد و هرگز طعم زندگی و آزادی را نخواهد چشید بهتر است تا مابقی حیثیت ملیمان هضم و جذب نشده تکلیف خود را با ایران و راسیسم اصلاح ناپذیر فارس یکسره کنیم

تاریخ قومیتهای مختلف در ایران

 آشنائی با تاریخ نیاکان آزربایجانی های تورک

سومر بانيان تمدن بشری

 

به گواه تاريخ ، منطقه غرب ايران , خصوصا آذربايجان ,مهد تمدن بشري بوده است ولي متاسفانه ( آنانیکه برای خود تاریخ قلابی می آفرینند ) به علت كينه توزي با تاريخ ايران باستان، و ترس از اينکه برملا شدن حقايق آن، پوچی و دروغ بودن ادعای آنان مبنی بر وجود تمدن پوشالی ۲۵۰۰ ساله آريايی... در فلات ايران را ثابت خواهد کرد، لذا از نشر حقايق مربوط به آن شديدأ ممانعت کرده و با وقاحت تمام تمدن های درخشان قبل از هخامنشی را بی اهميت و قبل از تاريخ می نامند. لازم به ذکر است که در همه جای دنيا به دوران قبل از اختراع خط توسط سومرها، يعنی تقريبا ۶۰۰۰ سال قبل، دوران قبل از تاريخ ميگويند، ولی در ايران ... فارس ۲۵۰۰ سال را مرز بين دوران قبل و بعد از تاريخ معرفی ميکند تا توجه مردم به سوی تمدن های باستانی فلات ايران جلب نشود. اين عمل زشت و غير انسانی، خيانت بزرگی است كه قومگرايان ... به ايرانيان در کل و خصوصا به آذربايجانی ها که وارثين واقعی تمدنهای قوتتی ها،ايلاميان، سومريان، ماننا ها، مادها،اورارتوها و...ميباشند (انجام دادند).

آثار و نشانه هاي فراواني از تمدن هاي قديم آذربايجان به صورت صدها تپه تاريخي هزاران ساله در همه جاي آذربايجان پراكنده هستند و به امان خدا رها شده اند. دزدان و قاچاقچيان آثار باستانی، با تشويق اشخاص ضد آذربايجانی داخل حاکميت که خودشان نيز در اين دزديها و فروش اين آثار دست دارند، در آنجا ها بدون هيچ ممانعتی به غارت آثار باستانی آذربايجان مشغول هستند و آنچه هم از غارت دزدان در امان مانده توسط حاکميت شوينيستی ... به بهانه های مختلف تخريب ميشوندو نمونه بارز آن تخريب ارک عليشاه و محوطه تاريخی مسجد کبود در تبريز ميباشد.
عده زيادي از محققين سرشناس,مثل آرتور كسيت,هنري فيلد وַַ آذربايجان را سرزمين ظهور انسان متفكر و مهد جامعه متمدن ميدانند.
سومريان كه امروزه بانيان تمدن بشري شناخته ميشوند اقوامي التصاقي زبان، با زبانی خيلی نزديک به ترکی امروزی ، بودند كه بعد از مهاجرت از آسياي ميانه و سكونت چند صد ساله درآذربايجان به بين النهرين كوچ كردند و با اطمينان ميتوان سومرها را اجداد آذربايجانی ها و تمدن آنها را شاخه اي از تمدن باستاني آذربايجان به شمار آورد.
چون تمدن سومر رابطه و خويشاوندي تنگاتنگي با تمدن هاي آذربايجان باستان( قوتتي,هوري,آراتتا,ماننا,اورارتو,ماد,ַַ) دارد وخود شاخه ای از تمدن باستانی آذربايجان شمرده ميشود, لذا مطلب را با بحثي كوتاه در مورد تاريخ سومرها ادامه ميدهيمַ
سومرها شاخه اي ازاقوام آسيائی( اورال ـ آلتائيک) بودند كه در حدود۶۰۰۰ ـسال قبل از ميلاد،همراه با اقوام خويشاوند خود،هوری ها، ايلاميان،و... از آسياي ميانه كوچ كرده و دولتهاي مقتدري را در ايران,آنادولي و بين النهرين ايجاد كردند. آثار باقيمانده از اقوام نامبرده نشانگر آن است که، همه آن تمدن ها دارای منشاء مشترک بوده و يك حوزه تمدني مشترك را تشكيل ميدادند و اقوامي كه آن تمدن ها را بنا نهاده بودند ،دارای ريشه نژادي ، زبانی و فرهنگی مشترك بودند.
جغرافيای ارضی سومرها شامل بين النهرين, شمالغرب خليج کنگر(خ.فارس امروزی) و غرب خوزستان امروزی بودַ البته برخی از تاريخدانان ، سومرها( اجداد ترکان) را ، نه مهاجر ، بلکه بوميان اصيل بين النهرين ميشمارند و عقيده دارند که ، بعدها در طول اعصار به آذربايجان،آسيای ميانه و... پخش شده اند.
سومريان در كتيبه های سومری بصورت واضح اشاره ميكنند كه ، از كوههاي شمال وشمال شرق( ايم كورا, ايم= شمال_شرق, كورا= كوه) به بين النهرين آمده بودند. سومرها خودشان خود را " کارا کل" ( قارا قل ) يعنی سياه سر ميناميدند، نه سومر.
سومرها در حدود ۵۵۰۰ سال قبل از ميلاد از اقوام همنژاد و همزبان خود در آذربايجان يعنی هوری ها، (سابيرها(سوبار ها), قوتتي ها, لولوبي ها, آذ ها,ַַַ) جدا شده وبه بين النهرين كوچ كرد ه و در آنجا اولين تمدن مدني بشري را بنا نهادند.ַسومر ها تمدن هاي شهري ur,Mari, uruk, nippur, kish, را در حدود ۴۵۰۰ سال قبل از ميلاد بنا نهاده بودند. سومرها به عنوان اولين قانونگذاران بشريت بشمار ميروند و از Dungi پادشاه اور و نيسابا و اورو كاجينا شاه لاقاش(2600 سال قبل از ميلاد) مجموعات عظيمي از قوانين به جاي مانده كه مربوط به همه مسائل زندگي( ارث,خريد و فروش, مجازات مامورين دولتي متهم به رشوه خواري,قوانين حقوقي زنان,ַַ) ميباشندַ بعدها حمورابي شاه سامي بابل دستور داد تا آن قوانين را جمع آوری کرده و بر روی لوحه های سنگی بنويسند، كه امروزه تحت نام " قوانين حمورابی" معروف هستند.�۳
تمدن سومری بر پايه سيستم دولت ـ شهری بنا گشته بود، هرچند که پايه اقتصادی آن بيشتر بر کشاورزی استوار بود ، تا به صنعت. در هزاره سوم قبل از ميلاد، سرزمين سومرتقريبا دارای ۱۳ شهر بود وهر شهری با دهاتی زيادی احاطه شده بود. جمعيت شهرهای سومری تخمينأ بين ۱۰ ـ ۵۰ هزار نفر بود.
اولين دولت سومری که در تاريخ ثبت شده است، توسط etana ، حاکم شهر " کيش"، در ۳۰۰۰ سال ق.م. تاسيس شد. لوحه های سومری از او به عنوان شاهی که برای مردم ثبات و رفاه به ارمغان آورد، ياد شده است.
حکومت سومر بعدأ به دست حاکمان شهر اوروک "uruk" افتاد. شاهان معروف سلسله اوروک عبارتند از: enmerkar, lugalbunda, gilgamish , dumuzi, شاهان اين سلسله افرادی مدبر و شجاعی بودند و کارهای شجاعانه و خارق العاده آنها الهامبخش حماسه سرايی ها ی زيادی در بين شعرا و نويسندگان آن دوره سومر شده است ، حماسه معروف گيل قاميش نيز مربوط به اين دوران است. اين دوره ، يکی ازعصرهای طلايی ادبيات و شعرنويسی سومر بشمار ميرود.۲�
بعد از سلسله اوروک ، به ترتيب حکومت بدست سلسله های شاهی شهرهای " Ur " و "Lagash " افتاد. در حوالی ۲۳۵۰ق.م. سارگون حاکم سامی شهر( Agade( Akkad، حاکم بر سومر شد و بهمراه آن زبان اككديان در کنار زبان سومری رسميت يافت.ַسارگون شاه اككد حكومت خود را تا مناطق دوردست در شمال و غرب گسترش داد و بارها برعليه قوتتي ها در آذربايجان و ايلاميان لشكر كشي كرد. بدستورسارگون قوانين و نوشتجات سومري به زبان سامي ترجمه شده و در معبد "ائرئخ" نگه داري شد.( بعدها آشور بني پال از اين نوشته ها نسخه برداري كرده و به آشور برد و به اين صورت قوانين و نوشتجات سومريان در بين اقوام مختلف پخش و نگهداری شد.
در لوحه های سومری ، از افتادن قدرت به دست سامی ها بعنوان اولين فاجعه ياد شده است. ، در دوره اکدی ها ، نارام سين، نوه سارگون ٫به دلايل نامشخصی، به شهر مذهبی سومرها"نيپور" حمله و معبد بزگ آنجا را غارت کرد. منابع سومری از آن بعنوان دومين فاجعه سومرها نام برده اند.
بعد از جنگهای متوالی در سال ۲۲۰ ق.م. قوتتی های آذربايجان ، شهر اککد، پايتخت آککدها را گرفته و ويران کردند و سلسله اککديان در سومر را برانداختند.، قوتتی های آذربايجان ۹۱ سال درسومر حکومت کردند ولی چون قوتتی ها در تمدن و شهرنشينی در مقايسه با خويشاوندان سومری خود ، در سطح پائينی قرار داشتند، لذا با گرفتن خراج و رشوه از بزرگان سومر، اداره تمام امور سومر را به عهده خود سومرها گذاشتند. هر شهر سومری طبق روال سابق شاه سومری خود را داشتند و رهبر قوتتی ها که در شهر بابل ساکن بود، شاه شاهان سومر شمرده ميشد. بدليل همزبانی و خويشاوندی بين قوتتی ها و سومرها، حمله قوتتی ها کمکی بود برای سومرها، تا بتوانند در سايه حاکميت قوتتی ها موفق به ترميم و بازسازی زبان و فرهنگ خود که در طول حاکميت ۱۵۰ ساله سامی ها مورد تعارض قرار گرفته بود،بشوند.
Gudea حاکم سومری شهر "اور" در همکاری با قوتتی ها،موفق شد دوباره يک سلسله سومری را در اور تاسيس کند، با اينکه از لحاظ سياسی تحت سلطه قوتتی ها بود..او يکی از شاهان معروف سومر ميباشد و مجسمه های زيادی از او پيدا شده است. در نهايت،Utu-Hegal ، حاکم سومری شهر Umma ، موفق شد که به حاکميت قوتتی ها در سومر پايان داده ودر سال ۲۱۰۹ ق.م. دوباره يک سلسه سومری حاکم بر کل سومر را تاسيس کند. اين بار سومرها بر عكس حاكميت قبلي شان جنگهاي طولاني را با ايلام و لولوبي ها داشتند ۲�

Ur-Namma از شاهان بعدی سومر، معروفترين رفورميست تاريخ سومر ميباشد که سومين سلسله شاهی "اور" را بنا نهاد (۱۹۵۰ ـ۲۰۵۰ ق.م.) . او اولين "کتاب قانون" در تاريخ بشريت را وضع کرد و طبق نوشتجات سومری، او شاهی هنرمند،قانونگذار، عدالت خواه بود که به حقه بازی، کلاهبرداری، ظلم ثروتمندان به فقرا و.. در کشور خاتمه داد.۳�
Shulgi فرزند "اور ـ ناما" نيز از شاهان معروف و خوشنام سومر ميباشد.او علاقه وافری به هنر،شعر و موسيقی داشت. او در شهرهای " نيپور" و "اور" مدارس زيادی را ساخت و اکثر۸۰۰ هزار لوحه سومری که تا به حا ل پيدا شدهاند، توسط تربيت يافتگان اين مدارس نوشته شده است. شولگی ۵۰ سال حکومت کرد و در دوره او شعرا و نويسندگان در تمجيد از او با هم رقابت ميکردند.در يکی از اشعار از او بعنوان شاهی که " همه لذات زندگی را برای مردم سومر فراهم کرد" ياد شده است.
۴۳ سال بعد از مرگ اين شاه، دربيست و پنجمين سال حکوت نوه او ، Ibbi- sin ، سومر مورد حمله ايلاميان از شرق و ايلات بيابان نشين سامی" آموريها " از غرب شد.بدليل خيانت ژنرالهای سومری ."ريم سيم" شاه ايلام، موفق به فتح شهر"اور" شده ، شاه سومر را به اسيری گرفته و هيکل خداي سومر"نه نه" را به ايلام برد.ايلاميان ٦۰ سال بر سومر حكومت كردند.
اين واقعه باعث ضعف تدريجی سومرها و قدرت گيری دوباره سامی ها شد، بطوری که چندين دهه بعد ،در دعوا بر سر حاکميت بين سومرها و سامی ها، حمورابی،حاکم آموری بابل، با شکست دادن Rin-Sin ،رقيب سومری خود، حکومت بين النهرين را بدست گرفت. سال به حکومت رسيدن حمورابی، ۱۷۵۰ق.م.، پايان دوره باستانی سومر و شروع دوره ای که به " تمدن بابل" معروف است،ميباشد.عده ای ازַسومرها که نميخواستند زير حاکميت سامی ها زندگی کنند، بتدريج به آذربايجان و آسياي ميانه برگشتند و آنهايي هم كه باقي ماندند به مرور زمان در بين سامي ها حل شدند، ولی فرهنگ و مدنيت سومرها در طول قرنها پايه اصلی تمدن بابل بود. فرهنگ،خط و زبان سومری تا قرنها بر بابل حاکم بود و اکثر کتيبه های شاهان بابل تا قرنها به خط و زبان سومری نوشته ميشد.۲�. در زبان عربی صدها کلمه با منشاء ترکی وجود دارد که مستقيمأ از زبان سومری داخل زبانهای سامی قديم، و از آنها نيز به زبان عربی امروزی رسيده است، مثلا کلمه"يتيم" ، "متين" و ..، کلمه "مته،ماتان، درترکی قديم به معنی محکم ميباشد. تمدن بابل ادامه تمدن سومر بود.
زندگی اجتماعی،سياسی،مذهبی و اقتصادی سومرها با قوانين و مقررات پيچيده ای بر اساس عدالت و قانون تنظيم شده بود. طبق ميتولوژی سومرها، جهان هستی تحت کنترل دقيق يک دسته خدايان ، که جسما شبيه انسانها ولی دارای قدرت مافوق طبيعی بودند، اداره ميشد. بزرگترين خدای سومر "dingir" بود، که در زبان ترکی امروزی tengri و تانگری تلفظ ميشود. از ديگر خدايان مهم سومرها، An خدای آسمان،" Nanna "،نه نه ،(مادر به ترکی) خدای زمين، In-anna، اين آنا، خدای عشق و محبت بودند. بعدها سامی ها(بابلی ها و آشوری ها) ، In-anna خدای سومری را تحت نام ايشتر،ايستر" Ishtar " ( کلمه ای ترکی، به معنی دوست دارنده،عشق و محبت) ، عبادت ميکردند.
در داستان حماسي گيل گمش (يک كلمه تركی ميباشدو فرم اصلی کلمه "بيل گميش" ميباشد)، كه قديميترين داستان حماسی شناخته شده بشری ميباشد، ارتباط و علاقه خيلي نزديك سومرها با آذربايجان, خزر و آسياي ميانه كاملا مشهود هستַ قهرمان داستان قيل گميش شاه و خدای شهر اوروک در سومر، براي پيدا كردن راز ابدي زيستن در سفري دراز و پر خطر، به پيش " اوتنا بيشديم" كه در وسط درياي خزر زندگي ميكند ميرودַ او از آذربايجان رد شده و در داستان خيلي از مكان هاي جغرافيايي آذربايجان, مثلا كوه ميشو (شمال مرند), درياچه اورمي,ַַنام برده شده است و اينكه رمز جاودانه زيستن در وسط خزر بود ونه در خليج كنگر كه بغل دست سومرها بود همه نشان دهنده علايق ناگسستنی آنها به آذربايجان وحوالی دريای خزر، كه منشأ شان از آنجا بود، ميباشد. سومرها با گذشت قرنها وطن اصلي خود آسياي ميانه و آذربايجان را هيچوقت فراموش نكرده بودند و حتي در تدفين مردگانشان آنها را به پهلو و رو به شمال شرق قرار ميدادند.ַبه عقيده بعضي از تاريخ دانان، بعد ازدومين باری که سومر ها حاكميت را در بين النهرين به سامی ها باختند ، يعني در سال ۱۷۵۰ قبل از ميلاد، عده ای کثيری از آنها به آذربايجان , قفقاز و آسياي ميانه برگشتند.ַسومرها يی که به آذربايجان برگشتند در بين اقوام همزبان و همنژاد خود در آنجا ( قوتتی ها، ساوير ها و...) حل شدند و در تکامل بعدی تمدن آذربايجان سهيم شدند.مثلا حماسه قيل گميش سومری، هنوز هم با كمي تغير، که نتيجه گذشت چند هزار ساله ميباشد، در حماسه كوراوغلي در بين ملل ترك ، خصوصا آذربايجان،زنده هست۳�
اولين باستانشناسانی که لوحه های سومری را در قرن اخير ترجمه کردند ، تاريخدانان يهودی بودند. آنها طبق رسم مرسومشان در تاريخنويسی رعايت بيطرفی را نکرده و با دروغگويی سعی کردند که سومرها را سامی و يهودی معرفی کنند. ( يهودييان، که اکثر مراکز تاريخشناسی دنيا را قبضه کرده اند، هميشه سعی ميکنند که تاريخ تمدن های مختلف خاورميانه و آسيای ميانه را طوری جعل کنند که حقايق و حوادث تاريخی افسانه های تورات را تائيد بکنند.).
بعدها دانشمندان و زبان شناسان بيطرف با ترجمه و بازخونی الواح سومری ، ادعای دروغين يهوديان را افشا کرده و ثابت نمودند که، زبان سومری هيچ ارتباطی با زبانهای سامی و هندواروپايی نداشته و فقط با زبان ترکی خويشاوندی دارد، و لذا زبان سومری را "پروتوترک"، يعنی پيش ترکی ناميدند. البته تاريخنويسان يهودی دست از دغل بازيهای خود برنداشتند و با تئوريهای ديگری به ميان آمدند، از آن جمله:اينکه سومريان بانيان تمدن بشری نيستند بلکه اقوام سامی بنيان تمدن را گذاشته اند؟ ويا اينکه سومرها وارثی در دنيای امروزی ندارند و آنها کلا از بين رفته اند؟ و ...
يکی از اين تاريخدانان مشهور يهودی، که سومرشناس معروفی ميباشد، ساموئل نواح کرامر samuel noah kramer در کتابهای مختلفش راجع به سومر ها عقايد ضد و نقيضی را ارائه داده است،
کرامر در اثری که در سال ۱۹۵۶ در آمريک چاپ شده " From the tablets of sumer" در بخش ۲۲ نظريه ای خنده داری را ارائه ميدهد که عمق غرض و موضع طرفدارانه ايشان را نشان ميدهد، او در اينجا مينويسد که، تمدن سومر را يک قوم سامی( يهودی؟) با کمک قوم پارس که ۶ هزار سال قبل از ميلاد از منطقه فارس کنونی به بين النهرين آمده بودند، پايه گذاری کردند و سومرهای وحشی در حدود ۵هزار سال ق.م. از آذربايجان کنونی به آنجا حمله کرده و تمدن آنها را مصادره کردند. البته اين تاريخشناس مشهور در همان بخش کتاب اش ياد آوری کرده است که، ايشان هنوز هيچ مدرکی برای اثبات تئوری خود پيدا نکرده است � ۱ .( لازم به ياد آوری است که همين يهوديانی از قماش کرامر، همچون گيريشمن و ...، که تاريخ کلأ جعلی فارسها را نوشته اند ، زمان ورود آريائی ها به فلات ايران را ۸صد سال ق.م. نوشته اند، و هيچ مدرک تاريخی ( آشوری، بابلی،ايلامی و..) به تاريخی ديرينتر از ۶۰۰ ق.م. اشاره نکرده است. لذا نظزيه کرامر در مورد سومر واقعأ افتضاح و پررويی بيش از حد بود و لذا ما در نوشته های بعدی اين سومر شناس ميبينيم که مجبور به اعتراف شده و نوشتجات قبلی اش را نقض ميکند ؛
مثلا در کتاب " Inanna , Queen of Heaven and earth" 1983, صفحه ۱۳۰، بطور واضح مينويسد که زبان سومرها فرم قديمی زبان ترکی بود وتصديق ميکند که سومرها پايه گذار تمدن بشری هستند.�۲
مهمترين جشن هاي رايج در ايران امروزی (نوروز, مهرگان , شب يلدا و ַַַ ) نيز يادگارهای هستند از سومر ها ، به عقيده دانشمندان و تاريخ دانان ( براي مثال محقق مشهور امريكايي Charles Berlitz در كتاب"مثلث اژدها" و C.F Jean در كتاب"ReligionsumerianeLa" , و پروفسور S.N. Kramer در كتاب"Mesopotamien,new" ) اين جشن ها اصلا از زمان قبل از مهاجرت سومريان از آسياي ميانه در بين آنان و اقوام خويشاوندشان در آنجا رايج بود و با مهاجرت آن اقوام به قفقاز,آنادولي, آذربايجان ,غرب ايران و بين النهرين اين رسم و رسوم را همراه خود بدانجا ها نيز بردند و بازماندگان آنان در آسياي ميانه(تركان بعدي) نيز از شمال چين تا شرق درياي خزر هميشه اين مراسم را بجا آورده اندַ اين جشن ها براي اولين بار در اواسط دوران امپراتوري سلجوقيان بزرگ شروع به رايج شدن در بين اقوام تاجيك و تات(فارس,كرد,ַ) كردַ متاسفانه اين جشن ها نيز از كينه توزي و تحريفات شوينيسم ... در امان نمانده (و آنانیکه ) از راه فرهنگ دزدي مشغول هويت سازي براي قوم موهوم آريا هستند اين جشن ها را نيز ... بدون هيچ مدركي با استناد به افسانه هاي شاهنامه به خود منسوب كرده و پيام عشق و صلحی را که اين عيد ها پيام آور آن هستند را، به نفرت و نژادپرستي آريايي شان آلوده کرده اند.
امروزه هم اگر منصفانه نگاه کنيم ، ميبينيم که جشنهای باستانی مثل تموز بايرامی(نوروز)، چيله گجه سی( شب يلدا)، چارشنبه بايرامی(چهارشنبه سوری) و... در داخل جغرافيای آذربايجان و مردم ترک آنجا ؛ پررنگتر،متنوع تر و با شکوه تر از هر جای ديگر ، جشن گرفته ميشود و اين نشاندهنده رابطه کهن و عميق ترکان با تمدنی است که اجداد سومری آنها پايه گذاری کرده بودند.

سومرها به عنوان بانيان تمدن بشری، خدمات زيادی را به بشريت کرده اند.از جمله كارهاي مهمي كه سومريان براي بشريت كرده اند:
آفريدن قانون واولين بانيان حقوق بشر ، اداره جامعه بر اساس قانون, اختراع چرخ, پايه و اساس علوم و صنايع مختلف را گذاشتند كه بعدا توسط ديگران تكامل پيدا كرد,پايه و اساس شيمی،رياضيات،داروشناسی و..
تقسيم هر شبانه روز به ۲۴ ساعت و هر ساعت به ٦۰ دقيقه و هر دقيقه به ٦۰ ثانيه .,كشف و به كار گرفتن انواع فلزات ،
اشعار و داستانهای سومر که از لوحه های سومری بازخوانی شده ،نشان ميدهد که پايه ادبيات را نيز آنها گذاشتند.
اختراع خط ( اول هيروگليف و بعدا خط ميخي) از كارهاي ديگر سومريان هست, داريوش هخامنشي ۳۵۰۰ سال بعد، با استفاده از همان خط ميخي اختراعي سومرها كتيبه هاي خود را به سه زبان ايلامي, اكدي و پارسي نويساندַ. هنر پيکر تراشی، معماری را بنيان گذاشتند.
هنر ساختن مهرهای استوانه ای، که با هنرمندی بی نظير با اشکالی خيلی ظريف حکاکی شده بودند و بد از شيدن آن بر روی لوحه گلی، اشکال آن در کليت ديده ميشد، اين هنر بعدها در بين مصری ها و يونانی ها نيز پخش شد.
سومر ها برای اولين بار در تاريخ، برای اداره کشور مجلس شورايی ايجاد کردند ، که از دو تالار، تشکيل شده بود، يکی محل ريش سفيدان و ديگری محل جوانان بود. ايجاد سيستم قضايی پيشرفته که برای اولين با مجرمين بر اساس قانون دادگاهی ميشدند. در هر جلسه دادگاه در سومر، ۴ قاضی همزمان شرکت ميکردند.
در ساحه فلسفه و مذهب نيزسومرها خدمات زيادی را به بشريت کردند. طرز آفرينش انسان، عقيده به دنيای زيرين،قيامت،طوفان نوح،جدايی روح از جسم و انتقال آن به دنيای زيرين به هنگام مرگ، عقيده به خير و شر، روشنايی و تاريکی و ... ، همه تفکرات فيلسوفان سومری بود که بعدها در بين اقوام سامی پخش شده وو الهام بخش کتب مذهبی يهوديان،مسيحيان و مسلمين شده است.
حضرت ابراهيم ساکن سومر بود، که در سال ۲۰۵۰ق.م. از آنجا کوچ کرد، يعنی زمانی که سومرها بعد از بدست گرفت دوباره حاکميت سومر، به سامی ها خيلی فشار ميآوردند.

پروفسور woolley كه از طرف دانشگاه پئنسيلوئييا و موزه بريتانيا بعنوان رئيس هيت كاوشگري در شهر اور بدانجا فرستاده شده بود بعد از سالها تحقيق مينويسد" خلق سومر در بين النهرين ۲۵۰۰ سال قبل از مصريان تمدن بشري را بنا نهادند " وي فرضيه قديمي بودن تمدن مصر با مدارك قطعي طرد كرده و مي نويسد" سومريان در ۳۵۰۰ سال قبل از ميلاد مراحل پيشرفته تمدن را پشت سر گذاشته بودند و به مصر, آسياي صغير, يونان, آشور و غيره راه تمدن را نشان داده بودندַ
لئو پووانت از سومر شناسان معروف مينويسد: از ۳۰۰۰ سال ق م تمدن درخشان شهرهاي سومري سامي ها را از شبه جزيره عربستان به خود جذب كرد و آنها بتدريج بخش عمده اي از جمعيت سومر را تشكيل دادند و از۲۳۵۰ق م توانستند حاكميت سومر را به مدت ۱۵۰ سال بدست بگيرند(اكدها) ַ وقتي كه سومرها در ۲۱۰۹ ق م دوباره حاكميت را به دست گرفتند شديدا با سامي ها بدرفتاري كرده و در نتيجه عده اي از آنها مجبور به مهاجرت به فلسطين و مصر شدند و تمدن سومر را با خود بدانجا ها بردندو بعدها تمدن مصر , فنيقيه و تمدن يهوديان را بنا نهادندַ ַيك عده اي نيز در كنار موصل, نينوا, ساكن شده و بعدها دولت آشور را ايجاد كردندַ دو قبيله etrusk و سيكول نيز به طرف غرب كوچ كرده و در يونان,كرت, جنوب ايتاليا ساكن شده و تمدنهای اوليه آن سرزمين ها را به وجود آوردند.

رنه گروسه فرانسوي معتقد هست كه سومريان بدون شك تمدن خود را از مردم آذربايجان كسب كرده اندַ( با در نظر گرفتن چند صد سال زندگی آنان در آذربايجان)
هروزني" B. Hrozny" دانشمند چك , كسي كه براي اولين بار موفق به قرائت وترجمه لوحه هاي هيتي شد؛ آذربايجان را اقامتگاه ثانوي سومري ها ميداند(جامعه بزرگ شرق, صفحه ۱٦۱)
ساموئل نوح كريمر سومر شناس معروف كه خيلي از لوحه هاي سومري را ترجمه كرده در كتاب "الواح سومري" صفحه ۲۵٨ تاييد ميكند كه سومرها از آسياي ميانه واز طريق قفقاز به آذربايجان آمده، و بعد از سكونتي دراز مدت در آنجا ، به بين النهرين مهاجرت کرده ودر آنجا ساكن شدندַوي ادامه ميدهد: سومر ها درايجاد تمدن آراتتا درآذربايجان وتمنهای باستانی درغرب ايران نقش بزرگی داشتند.( آراتتا,۵۰۰۰ ق م) وبعدها از آنجا به بين النهرين کوچ کردند.
چارلز بارني عالم تاريخ شناس انگليسي بعد از تحقيق روي آثار پيدا شده از گورتپه و حسنلو در آذربايجان به اين نتيجه رسيده كه صنعت فلزكاري اولين بار در آذربايجان شكل گرفته است.(مجله ميراث فرهنگي,سال۳,شماره۵,ص ۵۳)
باستان شناسان دامنه هاي جنوبي قفقاز را گهواره صنعت فلزكاري دانسته و تاييد ميكنند كه مواد اصلي در ساخت مفرع يعني مس و قلع در گنجه استخراج ميشده( معادن قلع ٧۰۰۰ ساله اين منطقه يادگار ان دوران هست).
ساموئل هوك در كتاب"تاريخ اوسانه در خاورميانه" ريشه نژادي سومريان را با ساكنين قديم آذربايجان(قوتتي ها, لولوبي ها,سابير ها,ַַ) گيلان(كاسپي ها) و غرب ايران(کاسسی ها٬ايلاميان) يكي ميداندַ
هنري فيلد در كتاب "مردم شناسي ايران , صفحه ۱٧۵) سكونت سومر ها در آذربايجان و جنوب خزر را ثابت ميكندַ
پروفسور ذهتابي( تاريخ قديم تركان ايران ,جلد۱) , محمد تقي سياه پوش (پيدايش تمدن در آذربايجان)نيز با تحقيقات خيلي ارزنده ثابت ميكنند كه خاستگاه سومريان آذربايجان بوده استַ

فريتزهومئل "Hommel, Fritz"در ترجمه لوحه هاي سومری، بيش از ۳۰۰ كلمه تركي پيدا كرد ،, كلماتي كه اكثرا به همان شكل قديمي اش در تركي امروزي هنوز هم به كار برده ميشود ، و لذا هومئل با استناد به كشفيات علمي خود از كتيبه ها و لوحه هاي سومري ، زبان سومري را به عنوان ريشه زبان تركي و "پروتو ترك" معرفي كردַ

"دل هايمزِ، Dell Hyme " پژوهشگر و زبانشناس وابسته به دانشگاه شيکاگو در بخش انسان شناسی در رابطه با ارتباط رياضی بين زبانها تحقيقی انجام داده و ۲۰۰ لغت انگليسی را در دو زبان "سومری و ترکی " مقايسه کرده است. او در پژوهش چاپ شدهاش رابطه مشترک اين دو زبان را با مشابهت های لغوی موجود اثبات کردهاست. به اين صورت که بعد از ۲۰۰۰ سال گسست از يک زبان مرده ريشه لغات در زبان ترکی امروزی زنده است و مورد تکلم واقع ميشود. اين همه حقايق و شواهد برای آن ذکر ميشود که نظريه های رايج در ايران در مورد زبان کنونی ملت آذربايجان مورد بررسی مجدد قرار گيرد. چرا که عدم امکان دسترسی به اطلاعات و نيز اعمال منافع سياسی سبب شده اند که يک موضوع مهم علمی در مورد خاستگاه زبان کنونی مردم آذربايجان مخدوش شود و دانش صحيحی به مردم داده نشود.

در کتيبه ای آشوری از سال ۷۱۶ق.م. اسم قديمی کوه"سهند" که در بين اهالی ماد ـ ماننا استفاده ميشد، کوه" او آ اوش" و منطقه کوهستانی نزديک آن " او ايش ديش" آمده است. اين دليلی ديگر بر همزبانی سومرها و قوتتی ـ لولوبی ها ميباشد. در زبان سومری "o, u ، او" به معنی عدد ۱۰ ميباشد که در ترکی امروزی همان کلمه بصورت"اون،on" استفاده ميشود. "ايش،ائش" در زبان سومری به معنی عدد۳ که امروزه نيز در ترکی به صورت" اوش" استعمال ميشود. "ديش" در زبان سومری به معنی "دندانه" و در ترکی امروزی به معنی"دندانه؛ دندان" هنوز هم استعمال ميشود. لذا معنی" او ايش ديش" ذکر شده در کتيبه آشوری به معنی" سيزده دندانه" ميباشد و امروزه بدان محل"بش بارماخ" ميگويند.( تاريخ ديرين ترکان ايران،ص۸۷۴، پروفسور زهتابی)

در لوحه ای سومری از ۲۱۰۰ق.م.، شاعره ای سومری ، به نام " بيدا" ، �به معنی يگانه در زبان ترکی باستان� ، در شعری که بخاطر فراق از پسرش که در "همدان" زندگی ميکرد، سروده است؛ به کلمات و اسامی " کؤر"، " آراز"، " همدان" ؛ " ساز"، "تار"، "غم" ،"ايل" ،" آی"" آد" به همان صورت که امروزه در ترکی آذری رايج است ، در آن شعر بکار برده است. ( پروفسور تاريف آذرتورک).

چارلز بارني, كوردون چايلد , هنري فرانكفرت معتقد هستند ( پيدايش تمدن در آذربايجان٬ م.تقی سياهپوش) كه سومرها موقع آمدن به بين النهرين كاملا با علم فلزكاري مجهز بودند و فلزات همراه آنان نه فقط شامل طلا و مس بود، بلكه شامل مفرع حقيقي نيز بود،ַاجداد آنان جايي ديگر، كه قطعا آذربايجان بود , چونكه آنجا نخستين پايگاه فلزكاري وگهواره اين صنعت شناخته شده است, ياد گرفته بودند كه مس و قلع را ذوب كنند و مفرع بدست آورند ، چون در سومر چيزي جز گل وجود نداشتַسومريان در طول حکومت شان در سومر ارتباط تنگاتنگی با همنژاد های خود در آذربايجان داشته و سنگهای زينتی و مواد لازم برای صنعت فلزکاريشان را از اذربايجان تهيه ميکردند، در حماسه گيل قميش، در يکی از جنگها، گيل قميش با کمک دوست و همرزمش "enkidu" به جنگ Huwawa" حاکم در کوهای شمال ، يعنی آذربايجان، ميروند، تا با شکست دادن او که مانع رسيدن چوب جنگلی و سنگ های گرانقيمت به سومر ميشد، بجنگند.

با مطالعه سير تکامل خط ميخی سومری ، و با توجه به اين حقيقت تاريخی که ، سومرها قبل از مهاجرت به بين النهرين، قرنها در آذربايجان زندگی کردند، ميتوان با قاطعيت گفت که تمدن سومری ادامه و شکل تکامل يافته تمدن قوبوستان آذربايجان بود.از تمدن قوبوستان، که قديمی ترين تمدن شناخته شده تاريخ بشريت ميباشد هزاران نوشته تصويری باقی مانده و سومرها بعدها اين خط تصويری را به خط ميخی تکامل دادند. پروسه اختراع خط هزاران سال طول کشيده است و سومرها يکدفعه آنرا اخترا نکردند.
وابستگي و خويشاوندي زباني و فرهنگي بين مردم كنوني آذربايجان و سومرها خيلي قوی بوده و مورد تاييد اكثر تاريخدانان ميباشد و خيلي ها مثل" ف.هومئل" زبان سومري را پروتوترك مينامند ַ من فقط بطور خيلي مختصر به بخش كوچكي از اينها اشاره كردم ،و در خاتمه مطلبی را راجع به يك نمونه از صدها مشترکات فرهنگي بين سومريان و تركان، اشاره كرده و مطلب را تمام ميكنم, آن هم صنعت موسيقی ميباشد اوزان ها (عاشيق ها) در فرهنگ تركي جايگاه بخصوصي دارند ودر كل تاريخ هزاران ساله تركان اوزان ها هميشه حضور فعالی در بين اقوام ترک داشته اند. فرهنگ ، تاريخ، داستانها و حماسه هاي تركان را ، اين نوازندگان خلقی، سينه به سينه با صداي دلنواز سازشان زنده نگه داشته اند.ַقديمترين ساز تركي كه تا حال پيدا شده در تركستان شرقي و منطقه اورومچي پيدا شده كه قدمتش به ۴۰۰ سال قبل از ميلاد ميرسد، ولي قديمترين پيكره يك اوزان با سازش در دست مربوط به سومرها و در بين النهرين پيدا شده است و مربوط به ۲۴۰۰ق م ميباشد، چيزي كه در نگاه اول، توجه بيننده را به خود جلب ميكند، اين هست كه كلاه ،كمربند وشكل ساز ،و مهمتر از آن طرز گرفتن ساز(ايستاده و ساز را به سينه ميفشارد) عينا شبيه اوزان هاي امروزي آذربايجان و جهان ترك هستַ موسيقي اوزاني كه شاخصترين و قديميترين هنر موسيقی آذربايجان و ساير ملل ترك تبار است، در هزاره هاي قبل از ميلاد در بين سومري ها و ايلامي ها رايج بود و نشانه هاي بعدي آن در هزاره اول قبل از ميلاد در بين ماننا ها كانقا ها و بعد ها در بين اشكانيان(تركان بارد) ديده ميشودַ خاستگاه اصلي و اوليه موسيقي اوزاني حوزه درياي خزر بوده و هنوز هم در آن حوزه رايج می باشدַكتيبه هاي زيادي از سومر و ايلام به موسيقي اوزاني اشاره ميكنند, مثلا : در سال ۲۲۵۰ ق م "كوتيك ايشوسپناك" پادشاه عيلام به اوزان ها حقوق ميداد تا شب و روز در جلوي معبد خداي ايشوسپناك بنوازند(دنياي گم شده عيلام صفحه ٦٨).
در سال ۲۱۵۰ ق م , زمانيكه قوتتي هاي آذربايجان در بابل حكومت ميكردند" گوده" شاه سومري "لاقاش" ،كه زير دست آنها بود، به سرپرست اوزان هاي شهر دستور ميدهد كه پرستشگاه اينانا( نه نه ،الهه سومري) را با نواختن ساز پر از نواي شادي كنند(تاريخ پيشرفت علمي و فرهنگي بشر, جلد ۱,صفحه ۵۵٨). آلات موسيقی زيادی , همچون کمانچه، نی، دهل،چنگ، قووال از سومرها پيدا شده است.
پس ميبينيم كه علاوه بر زبان موسيقي سومري نيز در بين تركان امروزي زنده هست

با توجه و تكيه بر آثار باقي مانده از سومر و تحقيقات وسع سومر شناسان بطور قطعي ثابت ميشود كه سومر ها شاخه اي از تركان باستاني بودند كه درحوالی ۵۵۰۰ سال ق م همراه با ديگر اقوام باستاني ترك(هوري ها, قوتتي ها, سابير ها, لولوبي ها,كاسسي هاو,,,) از آسياي ميانه به آذربايجان كوچ كردند و سومر ها بعد از زندگي طولاني و تشكيل دولت در آذربايجان به بين النهرين كوچ كرده و با علم و دانشي كه از آذربايجان به همراه داشتند توانستند اولين تمدن بشري را بنا كرده وبزرگترين خدمات را به بشريت انجام دهندַ

 تركان دنيا , به خصوص تركان آذربايجان , به عنوان وارثين حقيقی سومرها به آنان افتخار كرده و همچون فرزندان راستين آنها در راه صلح و خدمت به بشريت هيچ وقت كوتاهي نكرده اندַ همچون اجداد سومريشان ، آذر بايجانی ها نيز هميشه مقدم مهمانان و تازه واردين به سرزمينشان را ، گرامی داشته اند ، هرچند که بعضی از اينها همچون ارمنی ها، آشوری و در اين اواخر کردها، نمک را خورده و نمکدان را شکسته اند.

+ نوشته شده در  دوشنبه دوازدهم بهمن ۱۳۸۸ساعت 13:19  توسط سعید رنجدوست 

توهم نژاد آریائی ایرانیان(1)

پنجشنبه, ژوئن 23, 2016 - 01:17

• دیرنج مین ائللی

غرض از نگارش این مقاله تحقیقاتی -که با استناد به آخرین آمار ترکیب ژنتیکی مردمان منطقه صورت گرفته است -ارائه قرائت قرن بیست ویکمی ازمفهوم عرق و نژاد و دعوت خواننده گان به تامل در تقسیم بندیهای موهومی نژادیست که در یکصد سال اخیر سدی در مسیر رشد فرهنگی, علمی و اقتصادی مردم بوده و زخم های عمیق و خطرناکی در بخشهائی از جامعه ایجاد کرده است.

غرض از نگارش این مقاله تحقیقاتی -که با استناد به آخرین آمار ترکیب ژنتیکی مردمان منطقه صورت گرفته است -ارائه قرائت قرن بیست ویکمی ازمفهوم عرق و نژاد و دعوت خوانندگان  به تامل در تقسیم بندیهای موهومی نژادیست که در یکصد سال اخیر سدی در مسیر رشد فرهنگی, علمی و اقتصادی مردم بوده و زخم های عمیق و خطرناکی  در بخشهائی از جامعه ایجاد کرده است. مرز جمعی انسانهای امروز با زبان مشترک, اسطوره های یکسان, موطن مشخص و با لایه های هویتی همگون,  یک تقسیم بندی کاملا فرهنگیست نه نژادی.  برای تعامل با دنیای پیرامون و حفاظت از منافع جمعی بخصوص در منطقه عقب مانده خاورمیانه , پر رنگ سازی توهم نژاد یکسان, تاکید بر دین مشترک  و برخورد نوستالجیک بیمارگونه با گذشته های دور, در خدمت تداوم نسل کشی ها و باز تولید جنایات جنگیست. آنالیز بانکهای های DNA مردم جهان ثابت می سازد که  منشاهمه انسانهای کره خاکی یکیست بعبارت دیگر همه از یک نژاد واحد هستیم و نتیجتا کلمه نژاد با معنی متعارف آن در زبان فارسی, نیازمند بروز (آپدیت) سازیست. تمامی شواهد علمی دال بر اینست که مبدا مهاجرت تمامی انسانهای کره خاکی از شاخ آفریقا  و از یک  منشا نژادی واحد است. اما گسست های منتج از موتاسیون, تقدم و تاخر زمانی در هجرت به حجاز, موجب تفاوتهای ژنتیکی  در طی دهها هزارسال گردیده است. البته این به هیچ عنوان به معنای برتری یک تیره بر تیره ژنتیکی دیگر نیست وتفاوتها  تنها محدود به  فرق فرهنگی و ظواهر فیزیکی می گردد  که خود بدلیل قانون انتخاب طبیعی محیط زیست, هجومهای اقوام همسایه , جنگهای خون آلود برای بقا, مهاجرتها و غیره می باشد . انسان قرن 21 با التزام قانونی و عملی به کنوانسیون جهانی حقوق بشر, همه انسانهای روی زمین را فارغ از اعتقادات, رنگ پوست, جنسیت, موقعیت اجتماعی و غیره از نظر حقوقی همطرازخود فرض کرده و تعلق به تیره ژنتیکی خاص را نه مزیتی بحساب می آورد و نه موجب سرافکنگی می پندارد.  در این نوشتار عامدانه از بکار گیری کلمه نژاد در توصیف تیره های مختلف مردم خودداری شده است چرا که  مفهوم دقیق تفاوتهای ژنتیکی بر اساس گروه بندیهائی  بنام هاپلو گروپ را بیان نمی کند, علیهذا از کلمه ترکیبی تیره ژنتیکی استفاده خواهد شد.

 متخصصین علم ژنتیک در دهه های اخیر, موفق به ثبت DNA انسانها به روشی ساده و سریع, از طریق آنالیز بزاق دهان,  تار مو, تکه استخوانی چند هزار ساله و غیره شدند. دستاورد جدید راه را برای تعیین کدهای موروثی یا اثر انگشت ژنتیکی (Genetic Fingerprint ) ده ها و حتی صدها ملیون انسان در چهار گوشه جهان را باز نمود. از اولین کاربردهای  تکنولوژی جدید,  تهیه مدارک  اثبات جرم (فرونزیک ) برای دستگیری  و محکومیت عاملین جنایات در دادگاهها بود. ثبت DNA با آنالیز تک موی بدن, پس مانده غذا, ته سیگاری و یا لیوان استفاده شده حاضرین در صحنه جنایت, هزینه حل پازلهای جنائی را بشدت کاهش داده و اثبات قطعی جرم متهمین در دادگهاهها را, ممکن ساخته است. بمرور زمان کشورها به منظور کاهش هزینه تامین امنیت جامعه , توسعه هر چه بیشتر بانک DNA شهروندان را در دستور کار خود قرارداده, با دسته بندی تیره های مختلف  ژنتیکی , امکان دسترسی  سهل و آسان به مجرمین را فراهم ساخته اند. از طرفی آنتروپولوژیستها و مورخین نیز با ثبت فله ای,  گروه بندی و آنالیز DNA-های مربوط به بقایای استخوانهای چندین هزارساله, موفق به شناسائی مکانهای جغرافیائی اولین موتاسیون تیره مشخص ژنتیکی گردیده  و مسیر دقیق  مهاجرت آنها را ترسیم نموده اند.  اینک دقیقا میتوان مسیرهجوم اقوام آریائی-آوراسیائی که از اوکرائین فعلی شروع شده و تا شبه قاره هند گسترش یافته است را مشخص نمود. نقشه زیر هجوم اریائیها را به سرزمینهای اطراف براساس داده های  DNA گورستانها نشان می دهد

 اطلاعات ژنتیکی موجود, به تحکیم تئوری مهاجرت موفقیت آمیز اولین گروه هموساپینها, در حدود 100,000 سال پیش, از آفریقا به حجاز و سپس به اروپا و شرق آسیا در طی هزاره های بعدی کمک شایانی نموده است. با استناد به همین داده ها بود که پروفسور ریچارد داوکینز, بیولوژیست مشهور انگلیسی و استاد دانشگاه اکسفورد دریافت, که انسان اولیه  در دوران یخبندان1000 ساله 75000 سال پیش,  در شرف نابودی کامل قرار گرفت که میتوانست به انقراض کامل بشر منتهی گردد وتنها بقای چند ده هزار نفر دراندونزی و آفریقا بار دیگر نسل فعلی انسان را در سرتا سر گیتی گستراند. بازماندگان اندونزیائی دوران یخبندان  متعلق به تیره ژنتیکیP1 بودند که اجداد درصد بالائی از ساکنین غیر آریائی آسیای میانه Q و تمامی آریائیهای دنیا می باشند چراکه تیره  مشهور به آریائی-اروپائی (R1b) و آریائیهای -آوراسیائی (R1a) از موتاسیون های بعدی این ژن پا به عرصه وجود نهادند. مردمان موج دوم مهاجرت که  60,000  سال پیش از آفریقا وارد حجاز شدند, متعلق به هاپلوگروپ G بودند که که 20 تا 40 درصد نیاکان ساکنین کنونی قفقاز, کرانه های ارس , سواحل جنوب غربی خزر, آناتولی و شمال بین النهرین, توسکانی, ساردنی, شمال پرتقال و کوههای سویس از موتاسیون G2 این تیره ژنتیکی هستند. قریب به 12 هزاره بعد یعنی 48,000 سال پیش گروه دیگری با  DNA متفاوت  که J نامگذاری شده است موفق به عبور از باب المندب شده و به حجاز سرازیر شدند و پس از چند ده هزارسال, طی آخرین موتاسیون در شاخه ژنتیکی خود, شکل گیری تیره ژنتیکی J2  را که جد پدری مابین 30-40 درصد  ساکنان فعلی آناتولی, قفقاز شمالی و تقریبا تمامی مناطق ازربایجان  شمالی و جنوبی می باشد  استارت زدند .

آنالیز و گروه بندی ژنتیکی انسانها, با استناد به دو صورت Y کروموزومی DNA (به اختصارY-DNA ) برای ره گیری اجداد  تا  اولین جد پدری بعد از موتاسیون و متاکندریال DNA (به اختصار mtDNA) برای یافتن ریشه شاخه مادری تا اولین مادر بزرک پس از موتاسیون انجام می گیرد. دو نمودار  Y-DNA و mtDNA زیر, تمامی تیره های ژنتیکی انسانهای روی زمین  و رابطه خویشاوندی آنها را نشان می دهد.

الف:تقسیم بندی داده های جهانی بر اساس Y-DNA

دسته بندیهای DNA,هاپلوگروپ نامیده می شوند ویکی از این هاپلو گروپها R1b مشخص کننده تیره ژنتیکی آریائی-اروپائی می باشد که طبق تاریخ رسمی و نژادپرستانه ایران, ظاهرا همه ساکنین  و  یا حداقل اکثریت بزرگ ایرانیها به این هاپلو گروپ تعلق دارند. هاپلو گروپ آریائی دیگر  R1a نام دارد که شامل تیره ژنتیکی , آوراسیائیست.

کشورجهان سومی ایران, همواره یکی از مصرف کننده گان علم و دانش غربی بوده واینبار نیز فن آوری تبیین  DNA را به سرعت به خدمت گرفت تا نه تنها در حل جنایات بلکه کنترلهای سیاسی از آن بهره گیرد. جمهوری اسلامی ایران , بر خلاف کشورهای غربی, نیازی به تصویب قوانینی بمنظور بررسی مغایرت احتمالی آن با حقوق دموکراتیک تبعه خود در ذخیره سازی اطلاعات ژنتیکی شهروندان نداشته و بانک اطللاعاتی عظیمی را درمدت کوتاهی انباشت کرد. بعدها مقامات مربوطه, خواهان آنالیز و گروه بندی اطلاعات موجود, جهت استفاده بهینه شدند و بدین منظور ازدکتر مازیار اشرفیان بناب, استاد ژنتیک دانشگاه پورتموث انگستان, قریب به یک دهه پیش دعوت کردند رهبری این پروژه را بعهده بگیرد. یافته های آقای اشرفیان بناب, علیرغم اینکه بر اساس داده های Y-DNA  یعنی منشا جد پدری تنظیم شده بود  ,  نا خواسته پته نژاد آریائی و حتی تعلق مردمان داخل مرزهای کنونی ایران  تنها به یک هاپلو گروپ را روی آب ریخت و بعد از سکوت و شوک اولیه  مسئولین و دیگر نژادپرستان, که یکی دوسالی طول کشید , طبق روال معمول, با کمک ویاری پان ایرانیستها, به آلوده سازی ناشیانه و ناموفق اطلاعات دست زدند. بر اساس یافته های دکتر اشرفیان بناب تنها حدود 35 درصد مردمان مناطق شرق کویر لوت و نمک از هاپلوگروپ Y-DNA  آریائی-آوراسیائی  R1a1 بوده و در حاشیه های غربی نیز درصد قابل اغماضی  به این گروه تعلق دارند وازکل جمعیت ایران فعلی فقط 8.5 درصد را میتوان در این دسته بندی جای داد. بعبارت بهتر درصد تیره ژنتیکی آریائی-آوراسیائی از شرق به غرب  آنچنان کاسته می شود که  تنها بخش ناچیزی از ساکنان مناطق شمال غرب را احاطه می کند.

جدول ذیل که بر اساس اطلاعات موجود در سال 2008  و یافته های آزمایشگاهی از Y-DNA تعدادی از مردمان مناطق مختلف تنظیم شده  است  درصد آریائیهای-آوراسیائی  R1a1           کشورهای یا مناطق  مختلف را  نسبت به کل جمعیت نشان می دهد.

همانطوریکه در جدول فوق ملاحظه می کنید  70 درصد ساکنین مناطق پر جمعیت هند, پاکستان, هندوکش و 65 درصد تاجیکستان, بلاروس و بیش از 50 درصد اوکرائین و افغانستان متعلق به این هاپلوگروپ هستند. از نکات جالب توجه تعلق 63 درصد قرقیزهای چشم بادامی  و 60 درصدی هزاره های فارسی زبان شیعه به آریائی -آوراسیائی می باشد!!!! (توضیح علت در بخش دوم مقاله)

نقشه زیر که پراکندگی  جهانی هاپلوگروپ  R1a را نشان می دهد صحت یافته های دکتر اشرفیان بناب را تایید می کند.

همانطوریکه در نقشه فوق مشاهده می کنید درصد ناچیزی از مردمان غرب ایران متعلق به این هاپلو گروپ هستند و حتی در مناطق کم جمعیت شرق نیز تنها 35 درصد  مردم  جد آریائی-آوراسیائی دارند. 

R1b گونه دوم هاپلو گروپ آریائیست که به نام آریائی-اروپائی مشهوراست و پراکندگی  آن در فلات ایران , طبق آنالیز آقای اشرفیان بناب کمتر از 10 درصد است که از غرب به شرق و شمال به جنوب کم می شود و حضوری اندک در بخش شرقی کویرها دارد. این بیان آماری خط بطلان بر تئوری هم نژادی ایرانیها با آلمانی ها و ایرلندیها  کشید که در بخش دوم مقاله به تفصیل به آن خواهم پرداخت.

 نقشه زیر پراکندگی هاپلوگروپ R1b که بر اساس داده های جهانی ترسیم شده صحت آنالیز آقای اشرفیان بناب را کاملا تایید می کند.

حال این سوال پیش می آید که ساکنین کشور ایران به کدامین هاپلو گروپ Y-DNA تعلق  دارند؟ جواب این سوال با موقعیت جغرافیائی منطقه رابطه مستقیم دارد. از آنجائیکه ایران و قفقاز و آسیای صغیر محل تاخت وتاز  مهاجمین, میدان جنگهای فراوان, حکومت تیره های مختلف ژنتیکی در طول تاریخ بشر بوده اند سرتاسر منطقه از  رگه های ژنتیکیY-DNA مختلف تشکیل شده است و با مرزهای سیاسی و ائتنیکی  موجود بهیچوجه همخوانی ندارد. در واقع مرزهای تیره های ژنتیکیY-DNA  کویرها, دریاها, اقیانوسها , کوههای صعب العبور و فاصله های قابل توجه جغرافیائی هستند و علیرغم تفاوتهای زبانی و فرهنگی ملتهای همسایه در مناطق مرزائتنیکی ترکیب ژنتیکی تقریبا یکسانی دارند. بررسی هاپلوگروپهای Y-DNA مللی که سرزمیهای وسیعی را در اختیار دارند حاکی از آن است که فاصله جغرافیائی و موانع طبیعی دلیل اصلی تفاوت فاحش تیره ژنتیکی Y-DNA می باشد. مصداق بارز  استدلال فوق الذکر, کشور فدراتیو روسیه است که درشرق , غرب و جنوب آن اختلاف عمیق ژنتیکی Y-DNA موجود است . مردمان ساکن ایران نیز از تیره های مختلف ژنتیکی تشکیل شده اند که ترکیب آن در مناطق مختلف بعضا بسیار متفاوت است. مثلا از جمله هاپلو گروپهای Y-DNA که در استانهای آزربایجانی بر خلاف شرق و جنوب ایران بالاترین درصد مردم (30 تا 40 درصد) را شمال می شود هاپلو گروپ بومی j2 است که در نقشه زیر نرخ گستره این تیره ائتنیکی را میتوان مشاهده کرد.

همانطوریکه  در نقشه بالا پیداست , موطن اصلیJ2 Y-DNA آ زربایجان بوده وبا تمرکز 30-40 در صدی تیره غالب Y-DNA را تشکیل می دهد در حالیکه  بجز اصفهان حضور J2 در جنوب و شرق ایران بین 5 تا 10 درصد است. علت حضور بالای J2 در اصفهان, مهاجرت اجباری مرزنشیان شمال غرب در دوران سلطنت شاه عباس صفویست که از سرحدات دولتین صفویه و عثمانی  بدلائل نظامی کوچانده شدند.

دومین هاپلو گروپ Y-DNA غالب در آزربایجان  G2  بوده و با مناطق جنوب و شرق ایران بسیار متفاوت است. محققین آنتروپولوژیست اولین موتاسیون G2 را به قفقاز نسبت می دهند. نقشه زیر گستره هاپلو گروپ  Y-DNA  از نوع G2  را  برا اساس بانک  Y-DNA  مناطق مختلف سال 2013  نشان میدهد.

همانطوریکه مشاهده می شود G2 هاپلو گروپY-DNA  بخش بزرگی از جمعیت  گرجستان, آزربایجان شمالی و جنوبی و آناتولی, توسکانی ایتالیا, ساردنی,  را تشکیل می دهد. هر چند گستره این تیره در برخی از مناطق آزربایجان تا 40 درصد است و غالبترین هاپلو گروپ را تشکیل داده است اما فی المجموع و در کل آزربایجان J2  با اختلاف کمی غالب است.

از دیگر هاپلوگروپهای Y-DNA موجود در آزربایجان و دیگر سواحل جنوب غربی خزر I می باشد که به وایکینگ معروف است که درحدود 2 تا 10 درصد جمعییت را شامل می شود  اما در شرق و جنوب فلات ایران اثری از آن نیست.

  هاپلوگروپ T نیز داستانی مشابه هاپلوگروپ I دارد با این تفاوت که فرکانس ان در آزربایجان  7 درصد بوده و از تیره های  Y-DNA  بومی ازربایجان می باشد.که متفاوت با دیگر نواحی ایران است.

 نتیجه اینکه ترکیب ژنتیکی Y-DNA جمعیت شمال, جنوب, شرق وغرب ایران  متفاوت بوده  و  نمی توان مدعی تعلق همه ساکنین ایران به یک تیره ژنتیکی Y-DNA خاص بود. 

 تبیین  تیره ژنتیکی تنها و تنها به کمک  هاپلو گروپهایY-DNA  همانند کج نهادن خشت اول معماری دیوار تبارشناسی مردمان هر منطقه است  که تا ثریا کج خواهد رفت, چراکه تنها جد پدری تا زمان موتاسیون را میتوان بکمک آن تعیین نمود.  مثلا در تقسیم بندی تیره ها بکمک هاپلو گروپ Y-DNA  , فرزندان ذکور حاصل از نزدیکی یک سید مهاجم  با  زن بومی ,  همچنان با کدهای ژنتیکی پدر مشخص می شوند. پسران , نوه ها و نتیجه های ذکور آنها نیز علیرغم اینکه بترتیب , 25,50 و 12.5 درصد سید هستند به گروه  سادات تعلق خواهند داشت . کد ژنتیکی مادر هیچ نقشی در دسته بندی هاپلو گروپهای  Y-DNA ندارد و در مثال فوق , نواده های ذکور 60 نسل  بعد فرد مهاجر با فرض داشتن مادران بومی و غیر سید باوجود اینکه تنها 0.00000000000000009 درصد  سید هستند , لکن تیره شناسی به شیوه Y-DNA همچنان آنها را در زمره سادات قرار خواهد داد. براساس همین تقسیم بندی هاست که  به غلط جمعیت سیدها در ایران را 8 درصد برآورد می کنند.  همین استدلال در خصوص آریائیها نیز صادق است. آنالیز داده های Y-DNA تنها بیانگر این فاکت است که  10 تا 15 درصد از ساکنین  ایران دارای جد پدری آریائی ( اروپائی و آوراسیائی)هستند. با منظور کردن هاپلو گروپهای mtDNA  مادری همین در صد ناچیز نیز زیر سوال خواهد رفت و به نصف کاهش پیدا خواهد کرد.

در بخش دوم مقاله به آنالیز بانک  mtDNA  منطقه یعنی اثر انگشت ژنتیکی  اعقاب مادری خواهم پرداخت تا دریابیم  که چند در صد جده مادری ما ها آریائی بودند
http://www.iranglobal.info/node/55380.

نام کورش در هیچ کدام از متون باستانی ایران نیامده است.

نام کورش در هیچ کدام از متون باستانی ایران نیامده است.
- نام کورش در کتاب جامع التواریخ ( نوشته رشید الدین فضل اللاه همدانی 629- 696 ه .خورشیدی) نیامده است.
- نام کورش در کتاب تاریخ طبری (نوشته محمدبن جریر طبری ۲۱۸ - ۳۰۱ هجری شمسی) نیامده است.
- نام کورش در کتاب تاریخ جهان گشا( نوشته علاءالدین ابوالمنظر عطاملک بن بهاءالدین محمد جوینی ۶۸۱–۶۲۳ هـ ق) نیامده است.

- نام کورش در متون اوستایی (اعم از یسناها، یشت‌ها، ویسپرد، وندیداد و خرده‌اوستا) نیامده است.

- کورش هخامنشی در متون شرق‌ ایرانی
- نام کورش در متون شرق ایرانی (اعم از سغدی، بلخی، خوارزمی، سکایی و جز آنها) نیامده است.
- نام کورش در متون پهلوی اشکانی (پارتی) نیامده است.
- نام کورش در متون پهلوی ساسانی (اعم از کتیبه‌ها و کتاب‌ها) نیامده است.
نام کورش در متون مانوی نیامده است.
- کورش هخامنشی در متون فارسی
الف) نام کورش هخامنشی در شاهنامه فردوسی نیامده
نام کورش در شعر و ادبیات فارسی نیامده است.
ج) نام کورش هخامنشی در تاریخ‌نامه‌های ایرانی
نام کورش چند بار به شکل‌های کورش، قورش، قورس همراه با شرح مختصری از او در آثارالباقیه ابوریحان بیرونی، تاریخ پادشاهان و پیامبران حمزه اصفهانی و چند متن دیگر آمده که بازتاب و تلخیصی از کتاب تورات یهودیان است.
سنی ملوک الارض و الانبیاء
حمزه اصفهانی نام کورش را یک نام عبرانی یهودی می‌داند.
علاوه بر این ها در کتاب , History of Persia,(نوشته کلنل سر جان مولکولم1769- 1833) نامی از هخامنشیان برده نشده است
1- کتاب جامع التواریخ اثر ,رشید الدین فضل اللاه همدانی
2- کتاب تاریخ طبری اثر, طبری
3- کتاب تاریخ جهان گشا اثر,جوینی
4- از نوشته های غیاث آبادی
5- کتاب تاریخ پرشیا اثر سر جان مولکولم
بیشتر بدانیم: از آرامگاه مادر سلیمان تا قبر کورش
 

The Turkish Language in Iran

 

کسروی قبل از اینکه تئوری باصطلاح زبان آذری را ارائه دهد خود در نشریه " العرفان " عربی و به زبان عربی اذعان می کند که ترکهای ایران نه ترکهای بعدا ترک شده ، بلکه ترکان اصیل هستند .این مقاله به همین عنوان" اللغة التركیة فی ایران" به قلم احمد کسروی و در مجله العرفان سوریه، جلد 8، شماره 2، نوامبر 1922و به زبان عربی چاپ گردیده است. این مقاله بعدها توسط پروفسور اوان زگال، كسروی شناس و ریاضیدان معاصر آمریكایی به انگلیسی ترجمه شده است. ترجمه فارسی مقاله نیز از پروفسور محمدعلی شهابی شجاعی است.

این مقاله را به زبان انگلیسی می توانید از این سایت بخوانید: 

احمد كسروی

1. مقدمه

عموماً چنین پنداشته میشود كه در سرزمین پارسیان( ایران) [2]به جز زبان فارسی مردم به زبان دیگری صحبت نمیكنند، و تعداد كمی از گسترش زبان تركی در سرتاسر ایران آگاه هستند، شاید زبان تركی بیش از زبان فارسی متداول است، و اگر از اكثر ایرانیان سؤال شود كه در كشور آنها به زبان تركی صحبت میشود، جواب خواهند داد: مطمئنا در ایالتهای آذربایجان و خمسه (زنجان). و اكثر آنها این را، همجواری این ایالتها با قفقاز و سرزمین عثمانی تركیه میدانند.

من تا به حال ندیده ام، یا در میان ایرانیان یا در میان خارجیها، كه در مورد ایران و مسائل اجتماعی آن صحبت میكنند، كسی در رابطه این موضوع اطلاعات صحیح داشته باشد…….. به ویژه در كتابهای خارجی، مستشرقین كه در مورد زبان تركی و مردم تركی زبان تحقیق كرده اند تحقیقاتشان را به سرزمین عثمانی مردم تركستان و مسلمانان شناخته شده روس یعنی تاتارها محدود كرده اند و به ندرت در مورد ترك زبانان ایران صحبت كرده اند، و آنهایی كه در مورد ایران و زبانهای متداول در آن بحث كرده اند، فقط زبان فارسی و لهجه های آن مانند گیلكی، مازندرانی، لری و غیره [3]را مورد بحث قرار داده اند، كه اینها در این ایالتها متداول هستند. اما در مورد زبان تركی، آنها از ذكر آن غفلت كرده اند و به ندرت در مورد آن صحبت كرده اند، و وقتی هم صحبتی از آن به میان آورده اند گفته اند این زبان در آذربایجان متداول است. شاید اطلاعات آنها از طریق مسافرین، كارمندان سفارتها، یا مسیونرهائی است كه عموماً در ایالتها و شهرهای بزرگ رفت و آمد داشتند، و آنها به ندرت به خودشان زحمت میدهند به روستاها یا ایلات چادرنشین مسافرت و در مورد زبان و آداب و رسوم آنان تحقیق كنند….. مفسرین مسائل ایران از توجه به سایر زبانهای متداول مانند تركی در ایران غفلت ورزیده اند.

در مقایسه با زبان فارسی، زبان تركی شبیه دختر زیبائی است كه به آرامی در كنار یك زنی بدون حجاب نشسته كه او دل را با جواهرات و عشوه هایش و مغز را با آرایشش افسون میكند. (اینجا ما تركی را در یك كفه ترازو و فارسی و تمامی لهجه های آن را مانند مازندرانی، گیلكی، لری، كردی، سمنانی، و غیره را در كفه دیگر ترازو قرار میدهیم. و اگر منظورمان فارسی سنتی است و آن را با تركی مقایسه میكنیم، تركی به آن برتری دارد. هیچ كس نمیتواند آن را انكار كند.[4]

اما ما میخواهیم در این جاده پیش برویم و دروازه ای را كه هرگز باز نشده است باز كنیم. ما ادعا نمیكنیم كه این مقاله كامل است یا یك بررسی و تلاش دقیق است. بلكه، ما بحث خودمان را محدود میكنیم به سفرهاییكه در ایالتهای ایران داشتیم……

2. آیا در ایران ترك یا فارس در اكثریت هستند؟

تركها در یك ایالت ایران به سر نمیبرند، همانطوریكه برخی عقیده دارند آنها تقریباً در تمامی ایالتهای ایران پراكنده شده اند، [5] برای اختصار، ما ترك زبانان را «ترك» خواهیم گفت [6]. تركها و فارسها همانند دو توده جدا شده نیستند بلكه همانند تخته شطرنج در جریان بازی هر بازیكنی به طرف دیگر رخنه میكند و مهره های سیاه با مهره های سفید به هم آمیخته میشوند. در میان روستاهائی كه عادتاً فارسی صحبت میكنند، اكثر شهرها مانند تهران، شیراز، قزوین و همدان با روستاها یا ایلات تركی زبان احاطه شده اند. و مردم دو شهر اخیر هر دو زبان تركی و فارسی را میفهمند [7].

امروزه فهمیدن این كه ترك یا فارس اكثریت را تشكیل میدهند مشكل است. این بعد از سرشماری كه هویت فارس و ترك را روشن سازد معلوم میشود، اما حكومت ایران همچون سرشماری را برای شهروندان خود یا جمعیت ایالتها انجام نداده است [8]، تا اینكه فارسها را از تركها تشخیص دهیم؛ نظر مؤلف این است كه اكثریت با تركها میباشد و این یك تخمین الكی نیست.

 

The Turkish Language in Iran

by Ahmad Kasravi, published originally in al-`Irfan and translated from the Arabic to English by Evan Siegel

I: Introduction1

It is generally thought that in the land of Persia, nothing is spoken but Persian, and few are aware that Turkish is widespread throughout Iran. It is perhaps even more common than Persian, and many Iranians themselves, if asked if Turkish is spoken in their country, would reply, “Sure, in some provinces like Azerbaijan and Khamse,” and many of them would explain this by the proximity of these provinces to the Caucasus or to Ottoman territory.
I have never seen, either among Iranians themselves or among foreigners who talk about Iran and its affairs, anyone who has discussed this, the truth of this matter. As for the Iranians, even those who speak Turkish claim that it is a foreign language which had penetrated their country during times of Turkish and Mongol rule and had spread and become popular at sword-point. They ceaselessly despise and loathe it and would love to eliminate it and wipe it out from their provinces and exchange it for sweet Persian. As for foreign books, the Orientalists who discuss Turkish and the peoples who speak it it limit their discussions to the Ottomans and the people of Turkestan and the Muslims of Russia known as the Tartars and rarely say a word about the Turkish speakers of Iran; and those who discuss Iran and the language spoken there talk about Persian and its dialects, such as Gilaki or Mazandarani or Lurish, etc., which are current in this or that province of that land. But as for Turkish, they neglect to mention it except rarely, when they say that it is popular particularly in Azerbaijan. Probably most of their information came from travelers or embassy staff or missionaries who generally witnessed nothing but the cities and provinces [sic], particularly the national and provincial capitals, and they rarely took the trouble to travel to the villages or the tent camps of the wandering tribes to discuss their languages or their other affairs. In addition, Persian includes works of art and the most precious literature, such as the poetry of Sa`di and Ferdawsi and the like. And so the commentators on Iranian affairs neglect to notice any other language spoken there, such as Turkish. Compared to Persian, Turkish is like a beautiful girl who sits idly beside an unveiled second wife who enchants the heart with her jewelry and bewitches the mind with her adornments.
But we want to travel down this road not taken and open the gate never before opened. We do not claim that this article is perfect, nor do we attempt a thorough investigation. Rather, we are satisfied to limit our discussion and its subject matter to our travels in the provinces of Iran, and perhaps some of al-Irfan’s readers will supply details to what we have summarized and perfect what we have left incomplete and call to our attention our errors. We have divided the article into four sections.

II: Are There More Turks or Persians in Iran?

Turkish is not limited to one province of Iran, as some maintain; rather, it is spread throughout every province and district, as we have said. The Turks 2 and Persians in Iran are not like two separate heaps, but like a chessboard during a game in which each player has penetrated the other’s ranks and the black pieces have mingled with the white ones: Among the villages in which the inhabitants speak Persian, one sees villages in which the people speak Turkish, and many Persian cities, such as Tehran or Shiraz or Qazvin or Hamadan, are surrounded on all sides by Turkish villages or tribes; indeed, the people of the latter two cities understand both languages and speak both of them.
It is difficult to decide these days whether there are more Turks than Persians. This can only be decided after a census is taken which distinguishes Turks from Persians, but the Iranian government has not to this day conducted such a census of its citizens or the population of its provinces, let alone distinguish Persian from Turk. His estimation generally inclines the author to the belief that the majority are Turks, but we will not speculate idly, but stick to the research we have conducted which we present below, with general and approximate figures.

1. Azerbaijan, which is the largest of Iran’s four provinces,3 and Iran’s most important. It has a population of one and a half million souls, and the district of Khamse, which is generally populated, among its nomads and settled people, its villages and its cities, by Turks (along with a small minority of Mokri Kurds in Azerbaijan who speak Kurdish) and do not understand Persian until they are taught it by a teacher or an official.
2. Most villages and tribes in the provinces of Khorasan and Fars and the districts of Hamadan and Qazvin and `Eraq and Astarabad are Turks, and travelers wandering the streets and alleys of Tehran have been astonished at seeing the villagers walking about speaking in Turkish. Some of these had migrated from Azerbaijan and Khamse in recent years and stay in the cities and no longer consider themselves to be from their land of origin, but from these cities.
3. As for the other parts of Iran, the majority of the people there are not Turks, but there are many among the tribesmen and villagers who are. An exception is the province of Kerman and the districts of Gilan, Mazandaran, Kurdestan, Lurestan, etc., in which there are no Turks except those who have migrated there recently, and they do not consider themselves to be true residents of these provinces. That Russian adage is true which says, “There is no reed without a knob.” Indeed, Mazandaran has two Turkish tribes, along with their clans, and in Sari, the capital of that district, over twenty Turkish clans which have migrated from all over Iran and settled there, and they no longer speak Turkish.

We have decided, as we have said, to explain nothing except what can be explained with Arabic numerals, and estimations and speculation are absolutely unsatisfactory.4

III: Are They Turks or Are They Turkified?5

When Turkey’s propaganda intensified in the beginning of this century (the thirteenth AH) and the Ottoman political perspective turned from pan-Islam to pan-Turkism, the Turks of Iran, and particularly the people of Azerbaijan, could not be left out, and they spread the propagandists and published articles in their newspapers appealing to the Turks of Iran and proving that they were Turks just like them.6 And then came the Caucasians, who tugged at their heartstrings, appealing to them and demonstrating that they should form their own independent state called the Republic of Azerbaijan, even though there was no relationship between their lands and Azerbaijan except their being neighbors. They did not suspect that the people of Azerbaijan were zealously upholding the torch of Iran, but believed that they bore it reluctantly and unwillingly and that they would not hesitate to separate from Iran and unit with them because of their common bond of language and faith and their unity of race and descent; they would then transfer their capital from Baku and make Tabriz the capital of Azerbaijan. They tried to spread propagandists and sent missions to call on the Azerbaijanis to unite with them and to instigate them to help them. Their press published articles which struggled to advance this goal, with Aciq Soz (or Plain Talk) in the lead. Its editor, the illustrious, talented writer Mohammad Amin Rasulzade, the leader of the Musavat Party7 and the Iranians were angered at this republic being called ``Azerbaijan,'' and no sooner had one or two articles appeared on this theme in the Caucasus than the Tehran press swung into action and rose up in defense and responded, with the semiofficial Iran and its illustrious, talented writer Malek osh-Sho`ara Behar in the lead. The two journals polemicized with each other and debated, going at each other this way and that, this one answering that one and laying waste to all its accomplishments, that one going after this one and demolishing all it had built. The issues were as follows:

1. Were Baku, Ganje, and other lands situated in the South Caucasus part of Azerbaijan and was there an excuse for the people of those lands to call their republic “Azerbaijan”?
2. Were the people of Azerbaijan, Khamse, and other Turkish-speakers of Iran of Turkish descent who had migrated from Turkestan, or were they Persians who had been compelled to speak Turkish because the descendants of Chengiz Khan had overrun their lands and so had come to completely forget their original Persian language?

But the polemics, no matter how long they lasted, came to no conclusion, nor did either side achieve a clear victory over the other, for neither side looked at the issue from a scientific perspective free of prejudice; rather, each side wanted to come up with an historical or scientific basis, both of them in a very shaky and confused way, to build upon their political prejudices as they pleased. Before long, the Bolsheviks swept over the Caucasus and the attention of the little republics there were turned from interfering with others and it became more urgent to use their means of defense and their guns to protect their own lands from their enemies rather than using their pens to propagandize others to join them.
But the issue is not so enigmatic if it is examined fairly and free of prejudice, for Iran borders on the steppes of Turkestan, crowded with roving Turkish tribes, herders of horses and livestock. Their places of settlement, situated between those steppes and Transoxiana and Asia Minor, were known since ancient times for the land’s lushness and the abundance of plants and pasturage and a plenitude of gardens and widespread lushness. Indeed, in the earliest times and before these times, it had been a refuge for these tribes. They took refuge there when they had been defeated by the enemy and they beat a broad path to Transoxiana and Syria or to any region they pleased when they became hard-pressed in their deserts or there was a shortage of pasturage or herbage. The deeds of Hulagu Khan and his descendants and Amir Timarlang and his, as well as the Seljuks, including their overrunning of Iran and their dividing between themselves the lands beyond were no different than those of their ancestors in prehistoric times. Iran did not have a wall like China did to restrain or block them; they burst through her borders along with their children and women and horses and livestock, and divided up the length and breadth of the land in search of safety and pasture. They settled wherever they pastured and lay down their bindle stiffs. If a parcel of land caught their eye, they took it for themselves to settle in and live there to benefit from and to utilize, and no more than a decade or two would pass before they would forget their commitment to their old land and would not return to or recall their former homeland but mix in with those around them and learn their culture and mode of dress and accept their religion.
As for language, it is the firmest of those factors which distinguish one people from another, and it is not as easily and quickly abandoned and forgotten as the others. If one language encounters another, it competes with it and overcomes it and does not abandon its position, even if it receives a clear imprint from it and accepts a large corpus of vocabulary and expressions from its rival. As for Turkish, which had witnessed all those settlements in Transoxiana, its speakers did not easily forget or forsake it as much as they forsook and lost their other characteristics. Since we only intend here to summarize this process, we should say that there are two possibilities here: either the migrants are a small number and settle among an indigenous population which is larger and more powerful and they defer to them and settle among them and live with them, in which case it would not take long before they intermarry with them and are overcome because of their small numbers and weakness and are incorporated into them so that they become indistinguishable from them. Then Turkish would despite its firm roots-have had to have been abandoned and forgotten and leave its position for Persian or to whatever language the native population spoke. Otherwise, the nomads might be a large population with might and stamina who, whenever they settled in a parcel of land, would occupy it and expel those who lived there or subjugate them to their domination and build independent villages and cities and, on more than one occasion, countries of sufficient stature as to be mentioned in the history of Iran, e.g., in the case of the Aq Quyunlu and the Qara Quyunlu tribes, for example, there was no question of their abandoning Turkish for any other language; rather, it was for the native population who were subjected to their rule and mingled with them to be assimilated into them and see their language turkified and changed to Turkish, and not the other way around.

     In short, the Turkish speakers among the Iranian population who were spread through every region of Iran were not Persians who were forced to abandon their original language and forgot it and learned Turkish. No one spoke Turkish as a result of being vanquished by the Turkish conquerors over their lands, as was the opinion spread throughout Iran; the Turkish speakers are nothing but the descendants of the Turks who had migrated in ancient times from Turkestan in search of safety and pasture and became conquerors of Iran and spread throughout it and settled here and there in tracts of land and mingled with the population over the course of time and intermarried with them and followed them in their customs and clothing and religion,8 although they have preserved their Turkish language and their descendants still speak it (although there are some of these Turks who have assimilated into the indigenous population and have forgotten their languages as well.

Proof of our claim, in addition to what has been outlined above, comes from the history books. To force a people to abandon the language into which they had been born and to forget it and to speak a foreign language against their will and to carry this to extremes–in this, the Arabs were supreme. They defeated the Iranians and captured their princes and kings and uprooted their rule and ruled over their lands and stripped them of their independence and spread among them their Islam and their Koran and governed them for centuries on end and made Arabic the language of letters and the Court and prohibited the people from writing in any other language and settled among the defeated two or three thousand poets and scholars and had them teach Arabic and spread it and habituated some hundred thousand writers with this language; but despite all this, the Arabs were never able to get the Iranians to repudiate and abandon their Persian language and exchange it for Arabic.9 This is in addition to the differences between the two sides in appearance and distinctions in sensibility and character, which cannot be explained except by a difference in race and ancestry with the native population. We do not claim that the people of Azerbaijan or all speakers of Turkish in Iran are pure Turks like their brothers among the Turks of Turkestan; this is put the lie to by the plain senses. Similarly, we do not claim that Azerbaijan has been a cradle of Turkish since ancient times; indeed, the Medes who had lived in Azerbaijan and Hamadan and `Eraq thousands of years before them were not Turks, as claimed by some extremist Turkish leaders. Such a claim is nothing but a falsification of history.

IV: Which Turkish?10

It is clear that every language whose speakers are spread through diverse regions and distant reaches, and is conversed in by various peoples and comes into contact with numerous other languages and is spoken by settled people and nomads, city-dwellers and villagers, will separate into different dialects, just as did Arabic and Persian, for example. Naturally, Iranian Turkish, or Azerbaijani,11 is not the same Turkish which is spoken in Turkestan, the cradle of Turkish, nor the same as that which is spoken in the Ottoman Empire, nor is it the same as that which is spoken in the Caucasus or by the Circasians12or by other Russian Muslims. It is distinct from each of these dialects, the speakers of which cannot easily communicate with each other in some cases. It might not be very far from the mark to use the distance between the residences of these peoples who speak Turkish as the scale to compare the difference between the different dialects: the Caucasian lands connect Azerbaijan with Ottoman territory and Turkestan and Astrakhan and Daghestan and Qazan, etc., and so Caucasian Turkish is closer than its sister languages to Azerbaijani Turkish, and forms a link between it and the Turkish of the other countries mentioned above.13 But if we were to consider Azerbaijani Turkish a language in its own right, it has all that a language needs to be a refined language, despite the fact that it is not a literary language; indeed, it has in itself all the criteria and qualities which would distinguish itself over many refined languages, and it is proper to discuss this and put one’s mind to it, but we will not ramble on about this, but mention a few of these criteria:

1. An abundance of tenses and forms. Thus, the past tense in this language has fourteen modes. I say fourteen modes and not fourteen forms [sighe] like in Arabic, while the Arabic and Persian languages use no more than four or five forms of the past (like dhahab, qad dhahab, kan dhahab [=he went, he had gone, he was going]).14 The Arabic imperfect, which occupies a place in most languages between the present and the future, each has four forms: one, the present, one the post-present or the near future15 and the two forms, the conditional and the optative, along with the future, which is expressed in Arabic by adding the sin or sawf to the imperfect form.
   
2. Fixing the nouns and constructions and their capability to express every similar meaning. The author finds hundreds of meanings which cannot be translated into most other languages. In Persian, for example, one expresses the meanings ofharwal, `ada, and rakadh16 by one word, david[=to run]. But in Turkish, each of them has its own separate word. The examples of this are beyond reckoning.
3. Its possession of plain and simple rules free of irregularities and a passive and conative, which does not exist in most languages. Thus, in Persian and in English, one says “Zaid and `Amr beat each other,” instead of “Zeid beat `Amr,” and “Zeid became beaten,” instead of “Zeid was beaten.” This is an irregularity which is the rule in Persian and is not removed. But in Turkish, we add something to the verb and it becomes the conative and if one adds olma, it becomes the passive, and if one adds dir it becomes the transitive: verdi=struck, vurushdi=struck one another, vuruldu=was struck, vurdu[r]du=caused him to strike.17
4. Regularity of its grammatical laws. Its exceptions and irregularities are rare, contrary to Persian and most European languages, which have many irregular verbs and exceptions from their rules, and contrary to Arabic, which has many weak verbs.
5. The existence of a special sign for the infinitive, makh, distinguishing it from the noun and the other forms, contrary to Arabic.
6. The existence of a means of emphasis, achieved by adding b or m to the first letter; qapqara=pitch black. This is the rule of emphasis with colors.18
7. The existence of words made by alterations in the first letter, having the effect of generalizing them; ketab metab=the book and whatever is like it.19

   V: Books and the Press20

   Turkish in Iran is a spoken and not, as we have indicated above, a literary language. We do not know what became of it during the time of Hulagu Khan and his Turkish descendants–was it the language of the Court and of writing under his rule or not? But from what we see and hear in recent times, it has been despised and reviled as the language used by foreigners, and this contempt and dislike of it persisted even until the days of the kings who arose from those who spoke it, the Safavids and the Qajars. Indeed, the Safavid age was the worst for Turkish, since it was then that the fires of war between the Iranians and the Ottoman Turks were aflame. This conflict persisted from the time of Shah Esma`il, the first of the Safavids, down to the days of Shah Sultan Hosein, the last of them, and one can see from expressions used by the Iranians of that day their opposition to the Ottomans as their conflict involved even the language they spoke. The fate of poor Turkish in this age was no better than the fate of a beautiful young lady who married someone whose family was in a blood feud with her family and take out their anger and loathing for her families crimes on her and seeing in humiliating her a way of slaking the thirst in their hearts. As if that were not enough, few even among her children wrote in Turkish since they were not used to writing in anything but Persian. Indeed, most of them are not able to read it well either, and consider it easier to write in Persian.21 During the 1905 Constitutionalist revolution, over thirty magazines were founded and published in Tabriz and the other cities of Azerbaijan, but only three of them were written in Turkish, and none of them came out except for a few issues, no more than you could count on your fingers. In addition, consider the scholars and poets who have arisen in the last centuries. The famous poets from Azerbaijan and Khamse were renown for their eloquence and the excellence of their verses22 and only a few of them were written in Turkish. We wish here to present something of the history of the three magazines and their poets. Here are the magazines:23
   
   1. Shekar. Its editor was Mirza Manaf Sabetzade.24 It was published during the beginning of the revolution and closed down after a few issues came out. The editor then traveled to the Caucasus and became famous among its poets and published some of his poems in Kavkaz. He returned in 1337 (?–AK) [1918-19] to Tehran as a Majlis representative of the people of `Ashkabad. There he stayed for a few months, whereupon he returned to the Caucasus, where he resides still.
   2. Molla `Amu. It was published in Devechi, a borough of Tabriz, by one person in 1325 [1907]. The people of that borough had allied themselves with the Shah (the now-deposed Mohammad `Ali ) after having been his fiercest enemy. The hatred and rivalry between them and the population of the rest of the boroughs, which supported the liberal factions and the Constitution.25 Molla Amu rebuked the liberals and blamed them for every evil and injustice.26
   3. Sohbat. This was published by Mirza Sayyed Hosein Khan, the editor of `Adalat. It was closed down after it published a few issues because of an article in some of its issues [sic] in which he advocated women’s liberation and the lifting of their veils.27 Its editor was exiled after he was declared an infidel and an apostate from the Faith.28
   As for the poets, we mention the one who has authored a printed divan or book in Turkish and some biographical facts. Perhaps we will gather some information about them and present a detailed biography of them and introduce them to the readers of al-`Irfan with samples of their translated poetry after we return from our trip and we have the opportunity to study or seek out information from their [sic; in the dual] sources, with the help of God and His might.29
   
   1. Dakhil.30 His name was Mullah Hosein and he was from Maraghe and a follower of the late graced Sheikh Ahmad Ahsa’i.31 It is clear from his poetry that he was informed about ancient philosophy and Sufi terminology. I believe I heard some of his verses when I was living in Najaf or Kerbala for a while to study Arabic. As for his poetry, it was written in a number of volumes and printed more than once. Most of them, if not all, were marsiyes recalling the tribulations suffered by the Twelve Imams, especially the third of them, Hosein b. `Ali. He wrote, I believe, over thirty thousand verses while staying in Kerbala, according to my reckoning. Each subject had a separate chapter. Nothing exceeds them in verbosity, no one has built such a shrine on a grain. It relates bizarre events and tales not mentioned in any other book or found in the imagination of any story teller. Thus, when Sultan Qays, King of India, left to hunt on `Ashura,32 and chased a gazelle. He pursued it and became separated from his army. A lion was in front of him and blocked his way and compelled him to appeal to the Shi`ite Imam. He called out his name and he heard him, and came to save him. He was covered with wounds dripping with blood.33 the daughter of one of the tribes which was chief of the Arabs, went to save the prisoners and chiefs of the martyrs of Kerbala from the clutches of Yazid’s armies, the women fighting along with the former just like heroes, etc.34 Perhaps this helped greatly in popularizing his verses among the people and aided in their reception among their readers and made them pleasant to those who listened to them. In any case, one who saw these verses recognized that he was eloquent and skilled in the arts of speech, and had adopted a new way and had brought to his poetry novel content and ideas which were not banal. Most of his verses were sweetened by the sweetness of beautifying originality. He mixed historical events with superstitions and forged hadiths, just like his brothers, Homer the Greek and Ferdawsi the Iranian.
   2. Mullah Mohammad Baqer Khalkhali. We do no know anything about him except that he wrote a book calledTha`labia which related the story of Tha`lab in the land of Isfahan who unable to support himself and was forced to abandon his home and go abroad. Imitating Kalila wa Dimna,35 he related the story of Tha`lab and his adventures, his mother and his wife, the chicken he stole on his journey and then escaped from him, the wolf he met and his getting it trapped, etc. He would take every opportunity to find a moral to the story or an edifying lesson or proverb which would benefit the reader. He emphasized strongly the need for effort and toil and denounced idleness. He launched an attack on polygamy. He did all this in a simple and popular fashion. This book was printed more than once.36
   3. La`li.37 He was originally from Nakhichevan but, after studying in the Russian schools, migrated to Iran, where he settled in Tabriz.38 There, he met with success among the elite; they adored him and admired his learning, his literacy, and his wit. But he became a Frankifier and went about dressed like a European, and he did not restrain his liberty of expression from uttering things in a way which conflicted with the beliefs of the common people and ridiculing things which they held dear. He mocked whom he pleased, including the powerful and the influential. He suffered torment at the hands of the common people and the powerful and ultimately tired of his residence in Iran and decided it was best to return to the Caucasus. He migrated to Tbilisi and decided to settle there, where he stayed until he died some sixteen years ago. He put many well-known stories and witticisms into circulation.39 As for his divan, it has gone through more than one printing and contains all forms of poetry, eulogies, ghazals, satire, ribaldry, and buffoonery. His best poems are his satires, and the people have memorized some of his satires and repeat them and use them in their mockery. One of them is a qaside satirizing the villagers and disparaging their customs. These satires drew down on him the villagers’ ire and the poet stood up to them and answered with a qasida, and both qasidas are famous.
   4. Shokuhi.40 His real name was Haj Mehdi and he was originally from Tabriz but, out of poverty, was compelled in his youth to travel. He roamed all over Azerbaijan and ultimately reached Maraghe and lay down his bindle stiff and became a merchant and a man of means. His business prospered and his situation improved and his station never declined there until his death, after which his descendants resided there. As for his poetry, he wrote few eulogies and ghazals and many buffoonerys and satires and mockeries. He composed his biography, relating the travels of his youth and the difficulties he encountered therein, then the hardships he endured in Maraghe at the hands of his jealous rivals, etc., all of this in popular terms mixed with satire and witticisms. His divan was printed and is famous and some of his other writings were also printed, including his Debate between Wisdom and Love. He has written many books in which are gathered witticisms, and they have been printed with his divan.
   5. Sarraf. His name was Haj Reza and was from a wealthy family in Tabriz which was engaged in money-changing. He died in recent years. He was known for his eloquence in composing ghazals; his famous ghazals passed from mouth to mouth and were chanted and recited by the people. His divan was printed. He also wrote ghazals in Persian. Sarraf’s brother was a clergyman of Tabriz famous for his eloquence,named Mirza Ja`far, a student of the late Sheikh Hadi Tehrani, who lived in Najaf, where he died.41
   6. Raji,42 I do not remember their names or anything about their lives except that they had divans printed. Raji was from a famous family in Tabriz and made the pilgrimage to God’s House, the Haram, towards the end of his life; while he was returning, his ship sank and he died along with the other passengers. As for the clergy, I do not know if any of them wrote scholarly or religious books in Azerbaijani Turkish except for a treatise, Be `Aqa’ed-e Shi`e, attributed to Mullah Ahmad Ardebili, known as Moqaddas, but I have never seen mention in the biographies of the clergy mention of this book among Moqaddas’ writings, and the truth of the matter is unclear. 43
      In addition, there is a large body of books of stories, religious traditions, and marsiyes composed in Azerbaijani Turkish and printed, but it is not worth mentioning most of them except in passing.
      So we conclude what we wanted to say at this point, but we must make one comment before we finish: Azerbaijani Turkish is lacking in sufficient books and magazines, and this is the reason her children are not accustomed to reading Turkish and prefer to read in Persian. The books and magazines from the Caucasus are a remedy for this lack and fill this void, and many of these, in all manner and class, have been imported in recent years, and there is not a library in Tabriz which does not have a large quantity of books from the Caucasus; indeed, in the year 1334 [1916], a library belonging to a Caucasian was devoted to these publications, and there was neither a Persian nor an Arabic book to be found among them. As we have said, Caucasian Turkish is not very different from Azerbaijani Turkish, and it is not difficult for the people here to read the former. The reading of Turkish has advanced these past years and is still on the rise every day, and perhaps this is the dawning of a literary renaissance of the Turks of Iran which will put an end to the time of poor Turkish’s humiliation and degradation and the drawing close of the days when her sons will give her proper recognition and refrain from being ungrateful to her and not giving her what she is due.
      

Comments

Note

This article was originally published in the The Journal of Azerbaijani Studies (vol. 1, no. 2, 1998). A copy of it can be downloaded in MS Word here.
The original Arabic of this article has been posted on oyrenci.com, a pan-Azerbaijanist site. I thank them for their efforts. It has my marginalia all over it.
An interesting discussion of this article on a pan-Iranist site appears here, initiated by one Alparslan then living in Turkey.
Wikipedia contains a cut and paste job of this article without the author's permission. Plagiariam is the sincerest form of flattery....
A Persian language translation has been made an posted on the websiteYeni Ses. I haven't checked it, but, chokh tashakkor edim, kardashlar! Is anyone working on an Azeri translation?

1. al-`Irfan, vol. 8, no. 2, November 1922, pp.121-23. ↩

2. We call Turkish speakers “Turks” for purposes of brevity. ↩

3. Iran is administratively divided into four provinces [vilayat]-Azerbaijan, Khorasan, Fars, and Kerman, and more than ten districts [ayalat], such as Mazandaran, Gilan, Kurdestan, etc.--AK
al-`Irfan, vol. 8, no. 2, November 1922, pp.121-23.
We call Turkish speakers “Turks” for purposes of brevity.
Iran is administratively divided into four provinces [vilayat]-Azerbaijan, Khorasan, Fars, and Kerman, and more than ten districts [ayalat], such as Mazandaran, Gilan, Kurdestan, etc.--AK ↩

4. Here, we put Turkish on one pan of the scale and Persian and all its dialects, such as Mazandarani, Gilaki, Lurish, Kurdish, Samnani, etc., on the other, and if we meant classical Persian and compare it with Turkish, Turkish would overwhelm it in a way no one could gainsay.--AK ↩

5. al-`Irfan, vol. 8, no. 3, December 1922, pp.209-13. ↩

6. This propaganda did not do the Ottomans much good, and their efforts came to naught, for indeed, Azerbaijan’s people have a lofty station and are on a high peak in Iranian society, particularly after they entered on the path of constitutionalism and sacrificed so much in life and property as to immortalize their memory in the history of Iran. They would not abandon their prominent position to take up another and where they would perhaps be begrudged even a pair of shoes. Moreover, they expected no good to come of its propaganda, which was only to deceive them. Moreover, religious enthusiasms were still significant in the Orient, and pan-Islam made more of an impact on the Iranians and was more useful to the Ottomans than this propaganda. As for the [Muslim] Caucasians, their propaganda fared no better than that of the Ottomans, despite the religious unity between them and the people of Azerbaijan and despite the linguistic unity between them being stronger and more powerful and the Azerbaijanis’ profound and sincere feelings of gratitude towards their brothers for having saved them and their hope that some good would come to their land from an Islamic government being formed between them and [the Muslim part of] Russia; they still rejected this propaganda because, as we have said, they did not see it in their interest to leave Iran and join with any people. They appealed in those days, through their journals, saying that Azerbaijan will not be separated from Iran (“Azerbayjan joz’-e la yanfaq-e Iran ast.”) and advised their brothers in the Caucasus to stop interfering in Iran and adopt a policy of peace and friendship with her.--AK ↩

7. This propaganda spread throughout Azerbaijan, since in those days, the Caucasian press reached Azerbaijan sooner and less expensively than the Tehran press did; moreover, it addressed the people in the language they had grown up in, while the Tehran press addressed them in the language they had to learn later and which they did not understand except with difficulty. The Caucasian press spread as soon as it arrived)literacy in Turkish had achieved an unprecedented scope. Yet, as I indicated above, the response to this propaganda was that it was not in their interest.--AK ↩

8. The Turkish tribes settled around Astarabad known as the Turkmans still adhere to their old Sunni faith just as they maintain their mode of dress and many of their customs, too, and have not mingled with the Persians except a little.--AK ↩

9. There are some who hold the popular belief that the Turkish conquerors settled a large number of their troops among the Iranians and mingled with them and intermarried with them and got the people to learn their language and that the Iranians spoke it either to curry favor with the Turks or out of fear of them, and gradually forgot their original language and never through of it or spoke it again. This is similar to what we have said, but there is not enough to confirm this claim, since this reasoning does not explain how the number of readers of Turkish find themselves isolated on all sides among the number of readers of Persian who surround them.--AK
al-`Irfan, vol. 8, no. 4, January 1923, pp.290-93. ↩

10. al-`Irfan, vol. 8, no. 4, January 1923, pp.290-93. ↩

11. The authors of the Russian Caucasus adopted the name “Azerbaijani Turkish” or Chaqtai for both the dialect which is spoken by the people of the Caucasus and the Azerbaijanis since there was not, up to the end of the past century (the thirteenth century AH) a great difference between them. But in this article, we only call Azerbaijani the Turkish which is spoken by the Turks of Iran.--AK ↩

12. The Circasians actually speak Kabardian, a North Caucasian language, related to Abkhazian, and is a non-Turkic language. ↩

13. It is worth noting that Turkish, as it developed in its branches and subdivisions, never reached the level of diversity of Persian in its branches and subdivisions despite the fact that Turkish is more widespread in more far-flung regions and is spoken by various peoples and has encountered foreign languages. The explanation for this is to be found by comparing the two languages as they exist with Iran. Turkish as it exists in Iran is not a written language, and despite the fact that it has spread to every region, from East to West and from North to South, it was untouched by distortion or alteration which would lead to distinct dialects in any region, and if we compare the Turkish of Tabriz with that of Shiraz, we would see that it has the same intonation and quality of pronunciation of words so that the speaker of one would astound the speaker of the other and make him smile and would have no difficulty in understanding what the other was saying, while Persian has divided into about fifteen different dialects, including Mazandarani, Taleshi, Gilani (Gilaki), Sede’i, Samnani, Kashani, Lurish, Kurdish, Sejestani, etc., each of which differs from classical Persian so that none of its speakers can understand it, and vice versa. Despite the fact that Semnan is not far from Tehran (at most four parasangs), the difference between the language of its people, known as Semnani, a dialect of Persian, and classical Persian is no less than the difference between French and Italian. Similarly, Mazandarani, which is doubtless a branch of Persian, is difficult for me, although I have learned Persian in my youth and have lived among its speakers from infancy to youth and have studied in Tehran for a not brief period. While I am writing these lines, I am listening to what is being said outdoors. When they sing some Iranian New Years songs in Mazandarani, the sound of it thrills me, but I understand only a little of what the words mean, despite the fact that I have spent three months in Mazandaran and have lived among its people day and night and have memorized all the words I have heard and their meaning.--AK ↩

14. So in Turkish we say, for example, gidajaqmish which, were we to try to translate it into Arabic, we would have to say, kan `azm `ala-dh-dhahab [=he was intending to go] which, as you see, is a lengthy composite phrase. It is similar with Persian. As for the fourteen forms of the past, they are: 1) gitdi, 2) gidub, 3) giderdi, 4) giderdi [sic], 5) gitmishdi, 6) gidejaqidi, 7) gididi, 8) gitsidi, 9) gidirmish, 10) gidirmish [sic], 11) gitmish imish, 12) gidijaqimish, 13) gitimish, 14) gitimish [sic].--AK ↩

15. The imperfect, if we study it closely, has three forms:

1. The present, as in “My father invites you.”
2. The post-present, as in “I will sit for a little and then we will leave.” (This is not the same as the future, in which the letter sin or the particle sawf is added to the present. This is what we call the future, for which Turkish uses the suffix <>jaq, as in gidijaq (sayadhahab [=will go]).
3. The continuous, as in, “Fishes live in water,” or, “The crocodile is moving his lower jaw.” In Turkish, each sense has its own form, gider and gider [sic]. As for the continuous, it, too, has two forms: the present continuous, which is actually happening, in the first sense (“Ben madraseye gitiram,” “I am going to school.”) and the present continuous, which has not yet happened but will, in the second sense (“Sabahdan madraseye giteram,” “I am going to school tomorrow.”) or, in the future tense, “Sabahden madrase[ye] gidajakam [gidajaqam],” “I am going to school tomorrow.” As for our optative and conditional, they are “gitme” and “gitde.” [sic; he meant gide and gitse, respectively.]--AK

↩

16. To walk quickly, to dash, to gallop; in Arabic, the meanings are not significantly different. ↩

17. Kasravi uses an Arabic circumlocution; the fourth Arabic conjugation would have done the job. ↩

18. In Arabic, one emphasizes colors by using specially appropriate words: al-aswad al-halik, al-ahmar al-qani, al-asfar al-faqi`, al-akhdhar an-nadhir. In Persian, one expresses emphasis by repetition (siyah siyah). In Turkish, one expresses emphasis as we have said: qap qara, qap qermezi, yam yashil, sap sari, kum kuy, aqap aq.--AK
↩

19. If one were to say to a servant, “O biri otaqdan ketabi gettur,” “Go bring the book from the other room,” and in that room there were, in addition to the book, magazines and papers and maps, and the servant only brought the book, one may add the generalizer and say, “...ketab metabi gittur,” and he will bring that book and all that is like it, including the magazines and papers and maps. The generalizer has two other expressions; First, one alters the word by adding r after the first letter of the word, e.g. zarzabel [for zarbel=garbage] for garbage or whatever is like it; the second is expressed by repeating the word after altering its first vowel, e.g., deri dari=skin and anything like it. These two expressions are generally accepted usage as opposed to the first, which is use as a standard.--AK
al-`Irfan, vol. 8, no. 5, February 1923. ↩

20. al-`Irfan, vol. 8, no. 5, February 1923, pp. 364-69. 21 The reading and writing of Turkish among Azerbaijanis has spread and become more popular than ever in recent years and the people’s enthusiasm and receptivity has been increasing every day. The cause is the arrival of magazines from the Caucasus and their plentiful pressruns and their spread among the people. For the discredit reading Turkish has fallen into is due to nothing but the meager quantity of books in that language. Some of these magazines are famous among the Azerbaijanis and have many readers, especially those like the famous magazine Molla Nasr od-Din, etc.--AK [When Kasravi traveled to Tiflis in the aftermath of World War I, he met members of the circle around this satirical weekly and found himself in complete agreement with them. (Zendeganiye Man (publisher, place, date), pp. 73-74.)] ↩

21. The reading and writing of Turkish among Azerbaijanis has spread and become more popular than ever in recent years and the people’s enthusiasm and receptivity has been increasing every day. The cause is the arrival of magazines from the Caucasus and their plentiful pressruns and their spread among the people. For the discredit reading Turkish has fallen into is due to nothing but the meager quantity of books in that language. Some of these magazines are famous among the Azerbaijanis and have many readers, especially those like the famous magazine Molla Nasr od-Din, etc.--AK [When Kasravi traveled to Tbilisi in the aftermath of World War I, he met members of the circle around this satirical weekly and found himself in complete agreement with them. (Zendeganiye Man (publisher, place, date), pp. 73-74.)] ↩

22. Among these poets were the lofty, excellent, eloquent Mirza Mohammad Taqi Hojjatoleslam, a Sheikhi cleric from Tabriz and author of the Alafiyat ol-`Arabiya ot-Turkiya, famous for its satires the contemporary motesharre` clergy in Tabriz. His wit vexed its targets and disturbed the peace and brought things to the point of riot , and the government intervened and banned al-Alafiya from publication and being read and gathered all copies of it. I would have liked to quote some of its verses, but I only remember some snatches of it from here and there.--AK [This author lived from 1248-1312 [1831-95, approx.] and wrote under the pen name of Nayyer. He was a descendent of Mullah Mohammad Mamaqani, a leader of the Sheikhis. (Mohammad `Ali Tarbiat, Daneshmandan-e Azarbayjan (Tehran, Matba`eye Majles, 1324 [1945]), hereafter, DA. One author writes of its being filled with obscure references to current events, something which few living readers have mastered. (Mehdi Mojtahedi, Rejal-e Azarbayjan dar `Asr-e Mashrutiat (Tehran, Naqsh-e Jahan, 1327 [1959]), p 54) ↩

23. Much material has been published since then on the press in Iranian Azerbaijan. ↩

24. Properly, Mohammad `Abdol-Manafzade. (“Shekar” in DA, p. 411.) ↩

25. This hatred and rivalry reached the point where civil war broke out in Tabriz. It continued for days. Not a few famous people from both sides were killed. The flames were cooled with the government’s intervention and the restoration of security in Zil-Hejja 1325 AH [December 1907], but before three months, the volcano of a second war, more severe than the first, exploded and the bazaars and the alleys and the squares were seized with fighting. The storage depots and shops were looted and set ablaze. The fighting lasted over three months, and some five thousand were killed on both sides, and most houses and mansions were demolished by the cannons which were fired by both sides: every day, over a thousand shells were fired in battle. This war ended with the liberals’ victory and the expulsion from the city of the fighters of Devechi and the Shah’s troops, who had been sent to aid them. The leader of the liberals during these events was the famous intrepid hero, Sattar Khan. Then the city was blockaded on all sides upon the Shah’s orders and cut off from food for nine full months. This, too, ended with the entry of Russia and the dispatch of its troops to Azerbaijan. What happened then is recorded in the books covering these events. Haj Mohammad Baqer, a Tabriz merchant, recorded these events up to a point in a book and got it printed. [Balvaye Tabriz] Mr. Edward Browne, the famous British Orientalist mentioned some of these events in his book, The Persian Revolution.--AK ↩

26. Molla `Amu is discussed at length in Kasravi’s Tarikh-e Mashruteye Iran (Amir Kabir, Tehran, 1975), pp. 636-38, where an article from it is provided. ↩

27. The article in question has been reprinted in Molla Nasr od-Din, and has been translated into Persian by the translator of the present work. ↩

28. Two other magazines were published in Turkish in Tabriz: Azarbayjan and Molla Nasr od-Din. We neglected to mention them because the first was founded under the auspices of the Ottomans while they were sending their armies to Tabriz and occupying it. They installed Majd os-Saltane, a notorious advocate of separation from Iran and unity with the Ottomans and a leading exponent of Turkish in Azerbaijan, as governor when they were there, from 1334 to 1337 AH [1915-18]. The manager of this paper and its editor were two brothers, Iranian citizens but born and raised in Trabezon, an Ottoman city, and had graduated from the French school there. They did not publish more than six issues of the magazine, and it closed with the evacuation of the Ottomans from Azerbaijan. As for Molla Nasr od-Din, it was more prominent than the torch above a banner for its reform, its satire, its criticism, and its cartoons. It was founded in Tbilisi and continued publication for eight years, after which it closed, I believe, during the beginning of the World War. It resumed publication during the beginning of the Bolshevik Revolution and then it closed down again. It did not resume publication until its editor, Mirza Jalil, an Iranian who lived in the Caucasus, migrated to Azerbaijan and settled in Tabriz. He gathered readers around him and requested that it resume publication. His request was accepted and Molla Nasr od-Din began to be published in Tabriz, this happening last year, in 1339 AH [1921]. But it did not continue publication, but closed after having come out eight times, after which Mirza Jalil returned to the Caucasus. This magazine is mentioned in the French publication, Revue du Monde Mussulman, [cite ] which considered it excellent.--AK [Kasravi is wrong about Azarbayjan, confusing the Constitutionalist period magazine with Azarabadegan. See his Tarikh-e Mashruteye Iran, pp. 271-72 on the Azarbayjan of the Constitutionalist period and his Zendeganiye Man, p. 87 for his account of Azarabadegan. Evan Siegel’s An Iranian Poet’s Duel over Iranian Constitutionalism, to be published, corrects some of Kasravi’s lingering misconceptions over the former and supplies some background to his account. The best monograph on Azarbayjan is Raoul Motika’s Die Zeitung Azarbaygan (Tabris, 1907): Inhalt, Umfeld, Hintergrund (Munchen, 1992). ↩

29. A few years after this article was published, the newly-established Soviet Azerbaijani government published Fereydun bey Kocherli’s Azarbayjan Adabiati (Elm, Baku, 1978), II:382-87 ( hereafter refered to as AA), which documents the history of Azerbaijani literature. Ten years later came Tarbiat’s DA, which included more material on Iranian Azerbaijan and listed dozens of authors who published in Azeri Turkish. Another source which should be mentioned is Hadiqat os-Sho`ara, which seems to include much information on Azeri Turkish literature and is a major source for Tarbiat; we have been unable to locate it. ↩

30. Correcting Dakhal in the original to Dakhil in DA and AA, which provides many samples of his eulogies for Imam Hosein. He was a contemporary of Kocherli’s (op. cit., II:382), the latter having lived between 1863 and 1920. ↩

31. The founder of what was to become Sheikhism. ↩

32. The ninth, i.e., of the month of Moharram, the day of Imam Hosein’s martyrdom. ↩

33. Pearl’s Shine. ↩

34. Substantially the same story is reported Ivar Lassy, The Muharram Mysteries among the Azerbeijani Turks of the Caucasus (Helsingfors, 1916), pp . . ↩

35. A collection of stories much like Aesop’s fables. ↩

36. Kocherli specifically cites the difficulty of obtaining samples of this poet’s works as an illustration of the problem of studying Iranian Azerbaijani poetry. (AA I:69.) Tarbiat reports that he lived to 1310 AH [1892-93] and that his book was a “masnavi” (DA, p. 62.) ↩

37. Mirza `Ali Khan Shams ol-Hokema (1845-1907). (AA, II:218-19) ↩

38. His parents were from Yerevan. He himself was originally from Tabriz, where he studied traditional Iranian medicine. (loc. cit.) ↩

39. For example, he related the following about himself: I saw one day a villager driving ahead of him a tired donkey who was staggering this way and that. I cocked my ear towards them and said, “I see your donkey is very tired.” He said, “No sir, he’s not tired, he’s a poet and is thinking to compose verses.” I then looked and saw the donkey’s belt had come undone and was hanging down. I said, “His belt has come undone, uncle.” He replied, “No problem sir, the Frankifiers never tighten their belts.” I realized that that fellow recognized who I was.--AK ↩

40. Haji Mehdi Tabrizi A’inesaz (Mirror-maker). Died 1314 AH [1896-97]. (“Shokuhi” in DA, p. 199.) ↩

41. His divan was published first in 1344 AH [1925-26], after his death in 1325 AH [1907]. (“Haji Reza Saraf” in DA, p. 230.) He was a disciple of Sayyed `Abdol-`Azim Shirvani, the famous Muslim modernist. Although not as perfect as Fozuli, since they were written in a common style, his verse was more popular. His divan included 2500 verses, mostly in Turkish, albeit very Persianized. He wrote love poems as well as popular marsiyes. (“Haj Reza Saraf” in Mehdi Mojtahedi, Rejal-e Azarbayjan dar `Asr-e Mashrutiat (Naqsh-e Jahan, Tehran (?), 1948), pp 108-110.) ↩

42. Haji Mirza Abol-Hasan Tabrizi (1247-93 AH [1830-76]) (“Raji” in DA, p. 155).
Sayyed Abol-Qasem, a Sufi poet born in Qarajedagh, d. 1262 [1846]. Followed Hafez in style. His divan was printed in Tabriz and is well-known. (“Nabati” in DA, pp. 370-71.) He was born during the brief reign of Mohammad Shah. His eloquence was said to stun the people with astonishment. He was known for his extreme asceticism and his piety and his purity. His children went on to become famous preachers and eulogizers of the Imams. (“Seyid Abulqasim Nabati” in AA, I:470-93.)
Mohammad Amin Tabrizi. His divan was repeatedly reprinted and was well-known. (“Delsuz” in DA, p. 151.) ↩

43. Mullah Ahmad died in 993 AH [ ], and he was famous for issuing a fatwa declaring wine to be pure. As for the above-mentioned treatise, Haj Sheikh Mohammad, a cleric from Tabriz, translated it into Arabic and Sheikh Esma`il translated it into Persian, and the two translations were published in book form. The Persian translation is better than the Arabic one, although Sheikh Esma`il was a firm follower of his in scholarship and literature.--AK [According to Tarbiat’s source, he died in 997 [ ]; he produces a list of his works. (“Ahmad b. Mohammad Ardibili” in DA, pp. 31-32.)]